همراه با کلام الهی؛

سوره فُصِّلَت‌ْ؛ مسئله وحدانیت خدا

. سوره فصلت بیشتر درباره روی‌برگرداندن کافران از قرآن سخن می‌گوید. وحدانیت خدا، نبوت پیامبر(ص)، قیامت و اشاره به سرگذشت قوم عاد و ثمود از دیگر موضوعات مطرح‌شده در آن است.

به گزارش سبلان ما ، 

سوره فُصِّلَت‌ْ یا حم سجده، چهل و یکمین سوره و از سوره‌های مکی و سجده‌دارِ قرآن که در جزء ۲۴ و ۲۵ قرآن جای گرفته است. واژه «فصلت» به معنای «شیوا بیان شده» در آیه سوم آمده و به همین جهت این سوره به این نام‌ شهرت یافته است‌. سوره فصلت بیشتر درباره روی‌برگرداندن کافران از قرآن سخن می‌گوید. وحدانیت خدا، نبوت پیامبر(ص)، قیامت و اشاره به سرگذشت قوم عاد و ثمود از دیگر موضوعات مطرح‌شده در آن است.

 

از آیات مشهور این سوره، آیه ۳۴ است که پیامبر را دعوت می‌کند در برابر بدرفتاری‌های کافران، رفتاری نیکو داشته باشد؛ همچنین آیه ۴۱ و ۴۲ که مفسران گفته‌اند دلیلی بر تحریف‌ناپذیری قرآن است. درباره فضیلت تلاوت این سوره از جمله از پیامبر(ص) روایت شده است هر کس سوره فصلت را قرائت کند، به تعداد تمامی حروف تشکیل‌دهنده این سوره، ده حسنه به او داده می‌شود.

نامگذاری

این سوره را فُصِّلَت نامیده‌اند؛ به سبب آنکه در آیه سوم، واژه «فصلت» به معنای «چیزی که شیوا بیان شده» وصف قرآن بیان شده است. سوره فُصّلت را سوره سجده و مصابیح نیز گفته‌اند؛ زیرا جزو چهار سوره عزائم(سوره‌های سجده‌دار) است و اینکه واژه مصابیح در آیه دوازدهم آن آمده است.[۱] [یادداشت ۱]

 

ترتیب و محل نزول

سوره فصلت جزو سوره‌های مکی و در ترتیب نزول، شصت و یکمین سوره‌ای است که بر پیامبر(ص) نازل شده است. این سوره در چینش کنونی مُصحَف، چهل و یکمین سوره است[۲] و در جزء ۲۴ و ۲۵ قرآن جای دارد.

 

تعداد آیات و دیگر ویژگی‌ها

این سوره ۵۴ آیه، ۷۹۶ کلمه و ۳۳۶۴ حرف دارد و از نظر حجمی جزو سوره‌های مثانی و کمی بیش از یک حزب (یک‌چهارم جزء) است. سوره فصلت همچنین جزو سوره‌های حامیمات است؛ یعنی سوره‌هایی که با حروف مقطعه «حم» (خوانده می‌شود حا میم) شروع می‌شوند.[۳] آیه ۳۷[یادداشت ۲] این سوره از سوره های عزائم و دارای سجده واجب است. یعنی با قرائت یا شنیدن آن آیه، واجب است فرد سجده کند.[۴]، قرائت سوره‌هایی که سجده واجب دارند، در نمازهای واجب جایز نیست.[۵]

 

محتوا

سوره فصلت بیشتر درباره روی‌برگرداندن کافران از قرآن سخن می‌گوید و این مطلب در آیات۲۶، ۴۰ و۴۱ این سوره تکرار شده است. در پایان سوره در آیه ۵۲ نیز سخن از خدایی بودن قرآن آمده است.[یادداشت ۳] دیگر مطالبی که در این سوره مطرح شده این موضوعات است: مسئله وحدانیت خدا، نبوت خاتم الانبیاء(ص)، نزول و اوصاف و خصوصیات قرآن، مسئله معاد و احوال قیامت، شهادت‌دادن چشم و گوش و پوست و تمام اعضا و جوارحِ دوزخیان علیه آنان و سرگذشت قوم عاد و قوم ثمود.

 

نیکی در برابر بدرفتاری‌ها

«وَلَا تَسْتَوِی الْحَسَنَةُ وَلَا السَّیئَةُ ۚ ادْفَعْ بِالَّتِی هِی أَحْسَنُ فَإِذَا الَّذِی بَینَک وَبَینَهُ عَدَاوَةٌ کأَنَّهُ وَلِی حَمِیمٌ﴿۳۴﴾ (و نیکی با بدی یکسان نیست. [بدی را] با آنچه خود بهتر است دفع کن؛ آنگاه کسی که میان تو و میان او دشمنی است، گویی دوستی یکدل می‌گردد.)

 

در آیه بالا توصیه‌ای اخلاقی و اجتماعی مطرح شده است. به همین علت این آیه در مباحث اخلاق مورد توجه مفسران و معلمان اخلاق قرار گرفته است. اگرچه دو واژه «حسنه» و «سیئه» مفهوم گسترده‌ای دارند و شامل هر نیکی و بدی می‌شوند، اما در این آیه منظور از آن دو، نیکی و بدی در تبلیغ دین است. این آیه به پیامبر توصیه می‌کند بدی‌ها را با خوبی پاسخ بده و اهل انتقام نباش تا موفق شوی.[۸]در روایات تقیه، مصافحه با دشمن، صبر و مدارا از مصادیق دفع کردن بدی به وجه احسن(بهتر) دانسته شده است. [۹]

 

تحریف‌ناپذیری قرآن

مقالهٔ اصلی: عدم تحریف قرآن

«لَّا یأْتِیهِ الْبَاطِلُ مِن بَینِ یدَیهِ وَلَا مِنْ خَلْفِهِ ۖ تَنزِیلٌ مِّنْ حَکیمٍ حَمِیدٍ﴿۴۲﴾ (از پیش روی آن و از پشت سرش باطل به سویش نمی‌آید؛ وحی [نامه‌]ای است از حکیمی ستوده‌[صفات‌].)

 

عدم تحریف قرآن یا تحریف‌ناپذیری قرآن، از اعتقادات عموم مسلمانان است که بر اساس آن معتقدند قرآنی که در دست مسلمانان است، دقیقاً همان است که بر پیامبر(ص) وحی شده و نه چیزی به آن افزوده و نه از آن کم شده است. مفسران و متکلمان در ردّ و انکار هر گونه تحریف، به آیات و روایاتی استناد کرده‌اند. آیات ۴۱ و ۴۲ سوره فصلت از جمله این آیات است.[۱۰]علامه طباطبائی نویسنده تفسیر المیزان در تفسیر آیه می‌گوید: نفوذ باطل به قرآن این است که معارف حقی که در آن است تبدیل به باطل بشود و یا احکام و اخلاقیاتی که درآن مطرح شده از اعتبار بیفتند و ارزش عمل نداشته باشند و مصونیت قرآن از باطل همان مصونیت از تحریف است از زمان نزول تا قیامت. [۱۱]

 

بازگشت نتیجه اعمال، به خود شخص

«مَّنْ عَمِلَ صَالِحًا فَلِنَفْسِهِ ۖ وَمَنْ أَسَاءَ فَعَلَیهَا ۗ وَمَا رَ‌بُّک بِظَلَّامٍ لِّلْعَبِیدِ﴿۴۶﴾ (هر که کار شایسته کند، به سود خود اوست؛ و هر که بدی کند، به زیان خود اوست، و پروردگار تو به بندگان [خود] ستمکار نیست.)

 

این آیه به یک قانون کلی درباره اعمال آدمی می‌پردازد که قرآن بارها بر آن تأکید کرده است. منظور این آیه این است که اگر کافران به قرآن و سخن پیامبر ایمان نیاورند نه به خداوند و نه به پیامبرش، زیانی نمی‌رسد بلکه خود کافران هستند که زیان خواهند دید.[۱۲] امین الاسلام طبرسی در تفسیر مجمع البیان در باره ظلّام(بسیار ظلم کننده) نبودن خداوند دو وجه را بیان کرده نخست این که کسی که به زشتی ظلم آگاه باشد و از ظلم کردن بی نیاز باشد ولی در عین حال ظلم بکند «ظَلّام» است و خداوند که این ویژگی ها را دارد و ظلم نمی کند ظلّام نیست. وجه دوم آن است که خداوند پاداش و کیفر هیچ کس را در حق دیگری اجرا نمی‌کند پس ظلام نیست یعنی هیچ گونه ظلمی در حق هیچ یک از بندگانش ندارد. [۱۳]

 

داستان‌ها و روایت‌های تاریخی

عذاب قوم عاد و ثمود، دعوت پیامبران، انکار پیامبران از سوی قوم، خودبرتربینی عاد، نزول تندباد و نابودی عاد، دعوت ثمود به هدایت، نپذیرفتن هدایت، نزول صاعقهٔ عذاب (آیات ۱۳-۱۷).

فضیلت و خواص

همچنین ببینید: فضائل سور

در فضیلت تلاوت این سوره نقل شده هر کس سوره فصلت را قرائت کند، به تعداد تمامی حروف تشکیل دهنده این سوره، ده حسنه به او داده می‌شود.[۱۴] و موجب نورانیت و سرور و شادی قاری آن در روز قیامت می‌شود و در دنیا به گونه‌ای زندگی می‌کند که همه او را ستایش کنند و به حال او غبطه بخورند.[۱۵] در برخی روایات نیز برای قرائت این سوره (و نوشتن آن طبق آدابی بر ظرفی و نوشیدن از آب آن ظرف) خواصی چون بهبود بیماری‌های قلبی، چشم و بهبود درد شکم نقل شده‌ است.[۱۶]

 

خواندن سوره فصلت در نمازهای مستحب، به ویژه رکعت پنجم نماز شب در شب جمعه[۱۷] و نیز تلاوت آن در شب جمعه[۱۸] و نخستین رکعت از دو رکعتی که در داخل کعبه بین دو ستون بر سنگ سرخ خوانده می‌شود، مستحب است.

 

انتهای خبر/ ج