سبلان‌ما گزارش می‌دهد؛

احیای تالاب نئور طلیعه‌ای نو در حفاظت محیط‌زیست

احیای تالاب نئور اردبیل، نه‌تنها یک موفقیت محلی، بلکه اولین طرح موفق اجرا شده در حوزه محیط‌زیست کشور است که می‌تواند الگویی درخشان برای سایر مناطق ایران باشد.

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری تحلیلی «سبلان ما»، تالاب نئور، گنجینه‌ای طبیعی در دل استان اردبیل، پس از سال‌ها دست و پنجه نرم کردن با بحرانی زیست‌محیطی، این روزها جلوه‌ای دیگر یافته است؛ شفافیت آب و طراوت محیط، گویای آن است که نئور این نگین آبی اردبیل بار دیگر روزهای خوش گذشته خود را تجربه می‌کند تا داستانی از امید، تلاش و پیروزی در برابر یک تهدید جدی بار دیگر رقم بخورد.

سایه شوم کاراس؛ وقتی طبیعت نفس کم آورد

 ماجرا از سال ۱۳۸۹ آغاز شد؛ زمانی که ورود یک گونه مهاجم به نام «کاراس» به اکوسیستم حساس تالاب نئور، تعادل شکننده آن را بر هم زد، این ماهی مهاجم با تکثیر بی‌رویه خود، نه‌تنها زنجیره غذایی بومی تالاب را مختل کرد، بلکه با افزایش بار آلی و پدیده «پر خزایی» (افزایش بی‌رویه جلبک‌ها)، تالاب را تا آستانه نابودی کامل پیش برد.

 حسن قاسم‌پور، مدیرکل سابق حفاظت محیط‌زیست استان اردبیل که دیروز صندلی مدیریت را به دیگری سپرده است، در گفتگو با خبرنگار «سبلان ما»، این دوره را فاجعه‌ای زیست‌محیطی توصیف می‌کند که خصوصیات فیزیکی و شیمیایی دریاچه را به کلی دگرگون کرده بود.

 اما اراده‌ای قوی‌تر از تخریب، در سال ۱۴۰۱ به میدان آمد و اداره حفاظت محیط‌زیست استان اردبیل، با همراهی و همکاری بی‌نظیر جوامع محلی، طرحی جامع و علمی را برای مقابله با این بحران آغاز کرد؛ طرحی که هدفش، بازگرداندن حیات و تعادل به تالاب ۴۲۰ هکتاری نئور بود.

 به گفته قاسم‌پور، تمام مراحل این طرح با روش‌های کاملاً علمی و مطالعات دقیق صورت‌گرفته تا اطمینان حاصل شود که بازگشت نئور به شکوه پیشین، پایدار و ماندگار باشد.

 وی با اشاره به اینکه صید و حذف فیزیکی قبل از تخم‌ریزی کاراس بسیار تأثیرگذار بود، افزود: این روند در سال ۱۴۰۳ نیز ادامه یافت به طوری که در حال حاضر گونه مهاجم کاراس در این تالاب بسیار کاهش و از سوی دیگر میگوی گاماروس در آن افزایش‌یافته است که نشانگر بهبود وضعیت این تالاب است.

 مدیرکل سابق حفاظت محیط‌زیست استان اردبیل تشریح کرد: از سال ۱۴۰۱ مبارزه جدی‌تر با گونه مهاجم کاراس آغاز و در سال اول با تور ریزی‌های گسترده در سطح دریاچه، به‌اندازه ۱۰ سال قبل گونه مهاجم کاراس از تالاب حفاظت شده نئور جمع‌آوری شد به طوری که در سه سال اخیر ۱۲۰ تن گونه مهاجم کاراس از دریاچه نئور جمع‌آوری شد.

 وی در تشریح این اقدام گفت: در سال اول به مدت ۲۱ روز با تور ریزی اقدام به صید و حذف فیزیکی گونه مهاجم کاراس شد و برای حذف فیزیکی بیشتر این‌گونه مهاجم در سال دوم (۱۴۰۲) سه مرتبه در طول سال از جمله قبل از شروع فصل تخم‌ریزی، مرداد و شهریورماه و همچنین اواخر مهر و اوایل آبان‌ماه قبل از اتمام فصل کاری اقدام به صید، حذف و پاک‌سازی فیزیکی گونه مهاجم ماهیان کاراس شد.

 

بیرون‌راندن مهاجمان و بازگشت گاماروس‌ها به تالاب نئور

حاتم فرضی‌زاده، رئیس اداره حفاظت و احیای تالاب‌های حفاظت محیط‌زیست استان اردبیل در گفتگو با خبرنگار سبلان ما جزئیات بیشتری از این عملیات بزرگ را تشریح کرد.

 وی با افتخار بیان داشت که در طول ۸ مرحله عملیات نفس‌گیر، مجموعاً ۱۱۰ تُن ماهی مهاجم کاراس از سطح تالاب صید و به خارج از محدوده و حوزه آبریز تالاب منتقل شده است. این تلاش بی‌وقفه، اکنون به ثمر نشسته و تالاب نئور، به لطف این پاک‌سازی گسترده، کاملاً از وجود گونه مهاجم کاراس عاری شده است. این پیروزی، بستر را برای بازگشت و احیای گونه‌های بومی و شاخص تالاب، از جمله میگوی گاماروس و اردک‌ماهی، فراهم آورده است.

 به گفته رئیس اداره حفاظت و احیای تالاب‌های حفاظت محیط‌زیست استان اردبیل آخرین تورریزی‌ها که در اردیبهشت‌ماه سال جاری انجام شد، مهر تأییدی بر موفقیت این طرح بود و خوشبختانه، هیچ اثری از گونه مهاجم کاراس در تورهای کاشته شده یافت نشد که این خبر، نه‌تنها مایه آرامش خاطر مسئولان محیط‌زیست است، بلکه نویدبخش بازگشت یکی از شاخص‌ترین گونه‌های بومی این تالاب، یعنی «گاماروس»، نیز هست که اکنون در حال احیا است. این موجودات ریز، نقش حیاتی در سلامت اکوسیستم تالاب ایفا می‌کنند.

یک تالاب زنده نیازمند مراقبت مداوم است

یک طرف‌دار محیط‌زیست که از دیدن وضعیت کنونی تالاب به وجد آمده بود، با ابراز خوشحالی، بر ضرورت توجه بیشتر و همکاری همگانی برای حفظ این حال خوب تأکید کرد.

وی زیبایی بازگشته به تالاب را نشانه‌ای روشن از پتانسیل احیا و قدرت طبیعت دانست و خواستار آن شد که این «حال خوب» به‌عنوان سرمایه‌ای ملی و نمادی از همبستگی اجتماعی، گرامی داشته شود.

این شهروند اردبیلی خاطرنشان کرد: این تحول مثبت، نتیجه تلاش‌های بی‌وقفه و آگاهی فزاینده جامعه نسبت به اهمیت اکوسیستم‌های آبی است و باید به‌عنوان الگویی برای سایر مناطق به کار گرفته شود.

وی در ادامه سخنان خود، با دیدی کارشناسانه و دغدغه‌مندانه، نسبت به خطرات بالقوه‌ای که همچنان تالاب را تهدید می‌کند، به طور خاص به ورود بی‌رویه فضولات حیوانی و کودهای شیمیایی به اکوسیستم تالاب اشاره کرد و گفت: با توجه به مسئولیت فردی و جمعی در قبال حفظ سلامت تالاب، از تمامی اقشار جامعه، کشاورزان، دامداران و صنایع اطراف می‌خواهیم تا با رعایت دقیق پروتکل‌های زیست‌محیطی و مدیریت صحیح پسماندها، از ورود هرگونه آلاینده به این بوم‌سازگان حیاتی جداً خودداری کنند.

 این فعال محیط‌زیست تأکید کرد: تداوم حیات و شادابی تالاب، مستلزم تعهد مستمر و آلاپاینده‌ناپذیری در برابر هرگونه سهل‌انگاری است.

چالش آبشخورها، خواست اهالی و راهکاری برای حفاظت از نئور

اما در کنار موفقیت بزرگ احیای تالاب نئور چالش‌های دیگری نیز پیش روی تالاب نئور قرار دارد. اهالی روستاهای اطراف نئور به مسئله کم‌آبی اشاره می‌کنند که موجب شده دامداران، دام‌های خود را برای استفاده از آب به اطراف تالاب بیاورند. آن‌ها معتقدند که با حل مشکل تأمین آب دام‌ها، دیگر نیازی به حضور دام‌ها در حاشیه تالاب نخواهد بود.

 یکی از اهالی نیز درخواستی منطقی و کارگشا مطرح می‎کند، وی می‌گوید: درخواست ما این است که در اطراف دریاچه نئور آبشخور ایجاد کنند تا اهالی مجبور نشوند دام‌هایشان را برای آبیاری به اطراف دریاچه نئور بیاورند. این راهکار، می‌تواند هم نیاز دامداران را برطرف کند و هم از ورود آلودگی‌های احتمالی به تالاب جلوگیری کند.

 طرح احیای تالاب نئور اردبیل، نه‌تنها یک موفقیت محلی، بلکه اولین طرح موفق اجرا شده در حوزه محیط‌زیست کشور است که می‌تواند الگویی درخشان برای سایر مناطق ایران باشد.

 این دستاورد، نشان می‌دهد که با همت، دانش و همکاری، می‌توانیم طبیعت را از چنگال تخریب نجات دهیم و زندگی را به آن بازگردانیم؛ نئور امروز، نه‌تنها یک تالاب زیبا، بلکه نمادی از امید و پایداری است.

انتهای خبر/ ش