یادداشت/فرامرز شاهی

بی مهری به هنر خوشنویسی

هنر خوش نويسي نه تنها يك هنر كاملا مجزا بلكه از زيباترين و عرفاني ترين هنرهاي ايران است و به موجب همين قابليت هر قطعه اي از آن هم اکنون زينت بخش بسياري از موزه هاي دنياست.

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی به نقل از ارس تبار خوشنویسی، همچون طاووسی بال گشوده، در میان سایر هنرها، دیدگان را به سوی خویش کشیده و با قدرت و قوتی تمام، به جلب نظرها پرداخته است، این هنر، ریشه در عالم لاهوت و معنا دارد. در هیچ دینی مانند اسلام به هنر زیبایی خط توجه نشده و هیچ هنری در اسلام هم چون خوشنویسی مورد تأکید و تأیید و تشویق و ترغیب قرارنگرفته است.

   اگر خداوند متعال، در کتاب آسمانی قرآن، به قلم ابزار نوشتن و خوش نوشتن سوگند یاد کرده است، اگر در نخستین آیات نازل شده بر پیامبر بزرگوار اسلام(ص) از خواندن و نوشتن و قلم، سخن به میان آمده، اگر گفته اند: «هر علمی که بر اوراق کاغذ و بر صحیفه ها نقش نبندد، پایدار نمی ماند و تباه می شود» یا: «بر شما باد به نیکویی خط که آن از کلیدهای روزی است»یا اگر فرموده اند: «کسی که قلمی بتراشد و با آن در باب علم و دانش چیزی بنویسد، خداوند درختی در بهشت به او عطا می فرماید که از دنیا و آن چه در آن است بهتر باشد.» یا: «خط، نیمی از دانایی است» یا: «هیچ گریانی را زیباتر از لبخنده قلم ندیدم.» یا: «هرکس بسم الله الرحمن الرحیم را با خط خوش بنگارد، به بهشت می رود» یا: «خوشنویسان و لباس دوزان را اکرام کنید، زیرا درآمد معاش آنان از صرف دقیق چشم و بینایی شان فراهم می شود.» و یا: «سیاهی قلم عالمان بر سرخی خون شهیدان برتری دارد.» و... آیا همه و همه ناظر بر اهمیت و معنویت خط و خطاطی نیست؟

 

 یک خوشنویس سنتی کلام وحی را همچون معشوقی می گیرد و می کوشد با پیچش حروف و هجاها و با دمیدن روح خود بر قلم و مرکب و کاغذ، به معشوق نزدیک و نزدیک تر شود. زیبایی، در این صورت دارای روحانیتی می شود که هـــــمزمان به صورت ومعنا،هردونظردارد.»

 

هنر خوش نويسي همواره توانسته است درجنبه هاي مختلف زندگي ما ايرانيان نقش آفريني کند و به عنوان يكي از هنرهاي سنتي درجاي بلند و ويژه يي قراربگيرد و به سبب قابليت و تقدسي که دارد نشان ونماد هويت ملي ايران  در دنيا گردد و بار پيامي مهم و مفاهيم ارزشمندي را به دوش بکشد . امروزه خط و خوش نويسي از چند جهت مورد بي مهري است . و تاکنون نگاه مستقل ويژه يي از سوي مسوولان مربوط ، به اين رشته  ناب و فرهنگي صورت نگرفته است .

 

بيان اين مطلب از اين روست که پس از قرن ها هنر نمايي در شكل ها و صور گوناگون از دوران زندگي انسان نخستين  تا ظهور طلايي هنر و پيدايش خطوط ايراني بعد از اسلام كه همه و همه اوج تجلي و هنر ايراني است نتوانسته اند ديدي دقيق نسبت به اين هنر ارزشمند داشته باشند و در محافل گوناگون هنوز درخصوص  اين كه خوشنويسي هنر ،  فن ويا صنعت است بحث و گفت و گوهاي زيادي به ميان مي رود و همچنان مظلوم و مهجور مانده است نه از سوي صاحبان اصلي خود دفاعي کامل و جامع از آن گرديده ونه متوليان فرهنگ و هنر به طور دقيق و جداگانه به آن پرداخته اند بنابراين تاکنون موجب حرمان وبي مهري قرارگرفته است در صورتي كه اگر ما آن را فن يا صنعت بدانيم  بسيار در حق  اين هنرمقدس اجحاف كرده ايم البته توانسته درسطحی ميانه وحتی در توده ي ضعيف جامعه نيز پاسخ گوي نيازهاي بشرگردد و اين مساله خود گواه برارزش واهميت آن خواهد بود خوشنويسي شاهکارهنري است زيرا يکي از مشكل ترين و پر رمز و رازترين هنرها است و هيچ گاه يك فرد نمي تواند اثري را دوبار به يك گونه خلق كند و نوشتن وخلق نمودن هر اثربستگي به زمان ، مکان واحساسي است که در آن بروز و ظهور مي نمايد  وديگر اين که هر فردي مي تواند نقش خودش را برصفحه رقم بزند وهيچ اثري نمي تواند حس و حال اثرديگري را داشته باشد همان گونه که يک تصوير وعکس مي تواند خستگي ويا نشاط دروني فرد را باز گو نمايد لذا از اين روست كه شخص هنرمند زبان کاري وهنري پيدا مي کند ويا به شان و مقام هنري مي رسد در چنين شرايطي ست که شيوه به وجود مي آيد و بعد از آن سبك و مكتب.

 

 هنر خوش نويسي نه تنها يك هنر كاملا مجزا بلكه اززيباترين و عرفاني ترين هنرهاي ايران است و به موجب همين قابليت  هر قطعه اي از آن هم اکنون زينت بخش بسياري از موزه هاي دنياست . نکته يي که دراين جا لازم است گفته شود اين است که  پس از گذشت قرن ها ازعمر شريف هنر خوش نويسي هنوز ما نتوانسته ايم به اين هنر رسميت دهيم و آن را به عنوان يك رشته ي مستقل تحصيلي در آوريم بااين وجود که نقش خط و خوش نويسي در حفظ و ماندگاري فرهنگ و زبان ما نيز بسيار موثر بوده است ،  به هر حال وقتي در جامعه يي هنرمند احساس امنيت هنري وشغلي  نكند و هيچ اميدي به فرداي بهتر نداشته باشد خانواده ها هم حاضر نيستند فرزند خود را براي ادامه ي اين كار تشويق كنند و مي توان گفت كه خوشنويسي در همه جا مورد كم توجه يي قرار گرفته است .

 

چه بسا اگر توجه جدي به اين مهم صورت نگيرد رفته رفته بايد در فقدان اين شاخه ي ارجمند فرهنگي بنشينيم اما چه گونه مي توانيم گام بر داريم بستگي  به سيستم فرهنگي هنري مان دارد . در برخي كشورها به همه ي اقشارآن جامعه توجه يي ويژه مي شود و به هنرمند و پژوهش گر عنايت خاص دارند و همه امكانات در اختيار فرد  قرار داده مي شود تا با آرامش به تحقيق و فعاليت هنري خود بپردازد . اما متاسفانه در كشور ما هنرمند تا جايي كه بتواند عاشقانه كار مي كند و روي پاي خود مي ايستد و اگر از پاي درآمد هيچ كس نيست كه  قدمي وي را به جلو ببرد.اگر جامعه ي ما بخواهد و خانواده هاي ماهم  به اين هنر اهميت بيش تري بدهند بدون شك به صورت يك فرهنگ در خواهد آمد و ديگران را به اين سوي خواهد كشاند وآن وقت است که خوش نويسي مي تواند به عنوان يك هنر ملي و ديني در تمام دانشگاه ها تدريس شود.اينک جاي آن به وضوح در بين هنرهاي دانشگاه يي خالي است.

 

 بدون ترديد نمي توان ارزش هاي زيبا شناسانه اين هنر را بدون توجه به فلسفه زيبايي شناسي باز شناخت.خداوند خالق زمين و زمان در فرهنگ اسلامي، به عنوان« کاتبي» که «قلم صنع» را بر پرده عالم امکان کشيده است، معرفي مي شود زيرا او در معجزه جاويد پيامبرش به قلم و آن چه مي نويسد، سوگند ياد کرده است.

 

خوشنویسی به‌عنوان هنری قدسی با قرآن انس و الفتی دیرینه دارد

 پيامبر (ص) فرموده اند:«مومني که بميرد و ورقه اي از علم و دانش به جاي گذارد، آن ورقه در روز قيامت پرده مانعي ميان او و آتش خواهد شد»«مرحوم دکتر بياني از خوشنويسان بزرگ خط کوفي نيز نقل کرده است که حضرت علي (ع) در رواياتي چند درباره تراش قلم و نحوه خوشنويسي سخناني فرموده اند که از آن جمله اين کلام است «به نيکو نوشتن (خوشنويسي) بپردازيد که کليدهاي روزي است» يا اين که از آن حضرت نقل شده که «خط نيکو تفرج و تفريح چشم هاست».

صائب نيز در اشعار خويش چنين آورده است :

چشم در صنع الهی باز کن، لب را ببند                        بهتر از خواندن بود، دیدن خط استاد را

 

تيتوس بورکهارت در کتاب خود آورده است:«شريف ترين هنر بصري در جهان اسلام خوشنويسي است و کتابت قرآن، هنر مقدس علي الاطلاق محسوب مي شود»

از آن جمله جامي سروده است:

حرفي که به خط بد نويسي                          در وي همه عيب خود نويسي

در خوبي خط اگر نکوشي                                  از بهر خدا نه تيز هوشي

    خوشنویسی در میان هنرهای اسلامی، مظهر پرتوان ترین هنر تزیینی است که در عین حال، شیوه ای روحانی را جلوه گر می سازد. هنر قدسی اسلام، در زمینه هنرهای تجسمی بیش و پیش از هر چیز در قالب معماری مساجد و خوشنویسی نمود یافته است: یکی فضایی می آفریند که کلام الهی در آن انعکاس می یابد و دیگری حروف و خطوطی خلق می کند که گویی صورت تنزل یافته کلام الهی در قالب الفبای زبان فارسی و عربی است.

   خط و خوشنویسی، پیوسته پایگاه پایداری و حفظ مواریث فرهنگی و معنوی بوده و به مدد زیبایی و شگفتی اعجاب آور خویش دیدگان مردم عاقبت اندیش را، سو بخشیده، به دل ها طراوت و آرامش، به جان ها راحتی و آسایش و به اندیشه ها تموج و آرامش ارزانی داشته است.

    این جاست که درمی یابیم هنرمند خوشنویس، از برون به درون، از ظاهر به باطن و از سطح به عمق است که عشق و ایمان و عرفان را به منصه تجلی و ظهور می رساند و به مرز جاودانگی سوق می دهد.
 

نویسنده:فرامرز شاهي سرپرست انجمن خوشنويسان شهرستان پارس آباد

 

 

انتهای پیام/