همراه با کلام الهی؛

سوره انفال؛ امدادهای غیبی خداوند

هدف اصلی سوره انفال را بیان شرایط بهره‌مندی مؤمنان از امدادهای غیبی و نصرت الهی دانسته‌اند که مهم‌ترین شرط آن اطاعت از خدا و رسولش است و در کنار آن به نتایج این اطاعت و سرپیچی از فرمان خدا اشاره می‌کند.

به گزارش سبلان ما ، سوره انفال هشتمین سوره و از سوره‌های مدنی قرآن است که در جزء ۹ و ۱۰ قرآن جای دارد. نام‌گذاری این سوره به نام انفال به دلیل استفاده از واژه انفال در نخستین آیه و بیان احکام آن است. سوره انفال به احکام انفال و ثروت‌های عمومی، خمس، جهاد، وظایف مجاهدان، رفتار با اسیران، ضرورت آمادگی‌های رزمی و نشانه‌های مؤمن اشاره کرده است.

آیه صلح و آیه نصر را از آيات مشهور سوره انفال دانسته‌اند. همچنین آیه انفال، آیه خمس و آیه اولو الارحام جزو آیات الاحکام این سوره هستند. در فضیلت تلاوت سوره انفال آمده است هر كس آن را بخواند هرگز نفاق وارد قلب او نمی‌شود.

چند آیه از سوره انفال از جمله آیه صلح و آیه نصر از جمله آیات مشهور این سوره است.

«إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذِينَ إِذَا ذُكِرَ‌ اللَّـهُ وَجِلَتْ قُلُوبُهُمْ وَإِذَا تُلِيَتْ عَلَيْهِمْ آيَاتُهُ زَادَتْهُمْ إِيمَانًا وَعَلَىٰ رَ‌بِّهِمْ يَتَوَكَّلُونَ﴿۲﴾»
 (مؤمنان، همان كسانى‌اند كه چون خدا ياد شود دل‌هايشان بترسد، و چون آيات او بر آنان خوانده شود بر ايمانشان بيفزايد، و بر پروردگار خود توكل مى‌كنند.)

آیه دوم به همراه آیه سوم سوره انفال پنج صفت از صفات مؤمنان را بیان کرده، صفاتی که داشتن آنها را مستلزم داشتن تمامی صفات نیک و ملازم با دارابودن حقیقت ایمان دانسته‌اند و اینکه نفس را برای تقوا، اصلاح ذات بین و اطاعت خدا و رسولش آماده می‌سازد.[۲۵] این صفات عبارتند از:

• خشیت دل هنگام ذکر خدا
• زیاد شدن ایمان در اثر شنیدن آیات قرآن
• توکل
• به پا داشتن نماز
• انفاق از آنچه خدا روزی فرموده.

سه صفت اول از این صفات پنج‌گانه به جنبه معنوی و باطنی و دو صفت دیگر به ارتباط با خدا و ارتباط و پیوند با خلق خدا اشاره دارد.

آیه وَمَا رَمَيْتَ إِذْ رَمَيْتَ 

فَلَمْ تَقْتُلُوهُمْ وَلَٰكِنَّ اللَّهَ قَتَلَهُمْ ۚ وَمَا رَمَيْتَ إِذْ رَمَيْتَ وَلَٰكِنَّ اللَّهَ رَمَىٰ ۚ وَلِيُبْلِيَ الْمُؤْمِنِينَ مِنْهُ بَلَاءً حَسَنًا ۚ إِنَّ اللَّهَ سَمِيعٌ عَلِيمٌ

ترجمه:و شما آنان را نكشتيد، بلكه خدا آنان را كُشت. و چون [ريگ به سوى آنان‌] افكندى، تو نيفكندى، بلكه خدا افكند. [آرى، خدا چنين كرد تا كافران را مغلوب كند] و بدين وسيله مؤمنان را به آزمايشى نيكو، بيازمايد. قطعاً خدا شنواى داناست

آیه ۲۴

«يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اسْتَجِيبُوا لِلَّـهِ وَلِلرَّ‌سُولِ إِذَا دَعَاكُمْ لِمَا يُحْيِيكُمْ ۖ وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّـهَ يَحُولُ بَيْنَ الْمَرْ‌ءِ وَقَلْبِهِ وَأَنَّهُ إِلَيْهِ تُحْشَرُ‌ونَ
 (اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد، چون خدا و پيامبر، شما را به چيزى فرا خواندند كه به شما حيات مى‌بخشد، آنان را اجابت كنيد، و بدانيد كه خدا ميان آدمى و دلش حايل مى‌گردد، و همه شما (در قیامت) در نزد او محشور خواهيد شد.)

دعوت به سوی حیات و زندگی در تمامی ابعاد آن (معنوی، مادی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی) را مضمون آیه ۲۴ سوره انفال دانسته‌اند.طبرسی در تفسیر مجمع البیان درباره استجابت خدا و رسولش و منظور از حیات در این آیه چهار احتمال ذکر کرده است:

• منظور از استجابت دعوت، انجام جهاد در راه خدا است و مراد از حیات به شهادت رسیدن است زیرا شهدا نزد خدا زنده هستند.
• منظور از استجابت، قبول دعوت ایمان است؛ زیرا ایمان حیات دل و کفر مرگ آن است.
• مراد قرآن و علم دین است؛ زیرا نادانی مرگ و دانش زندگی است و قرآن از راه علم اسباب حیات را فراهم می‌کند و وسیله نجات است.
• منظور دعوت به بهشت است که در آنجا حیات جاودانی است.

علامه طباطبایی در المیزان بر این نکته تصریح دارد که منظور از حیات در آیه این است که انسان بر اساس فطرت انسانی اش که موهبتی است الهی در پی علم و عملی است که تأمین کننده سعادت اوست همین باعث حیات سعادتمندانه او می‌شود و این همان حیات واقعی و جاودانه ای است که با پذیرش دعوت پیامبر به سوی دین حق تحقق می یابد و نکته مهم این است که می توان تمام دعوت پیامبر را حیات بخش دانست هر چند بخشی از دعوت پیامبر نتیجه‌اش در بهره‌مندی از زندگانی حقیقی سعادتمندانه مانند نعمت مجاورت در حریم خدای سبحان مشهودتر است. 

آیه صلح

 

«وَإِن جَنَحُوا لِلسَّلْمِ فَاجْنَحْ لَهَا وَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّـهِ ۚ إِنَّهُ هُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ﴿۶۱﴾»
 (و اگر به صلح گراييدند، تو [نيز] بدان گراى و بر خدا توكل نما كه او شنواى داناست.)

آیه ۶۱ سوره انفال به آیه صلح یا آیه سَلْم معروف است. در این آیه خداوند به پیامبر اسلام(ص) فرمان می‌دهد اگر گروه‌هایی از کفار یا دیگرانی مانند بنی قریظه و بنی نضیر که پیمان صلح خود را نقض کردند و از در جنگ با مسلمانان درآمدند، به صلح و روش مسالمت‌آمیز تمایل نشان دادند تو نیز به عنوان رهبر جامعه اسلامی در صورت مصلحت با آنان صلح کن. این آیه را، نشان‌دهنده این می‌دانند که اسلام جنگ را اصل قرار نداده و تا جایی که امکان دارد در پی برقراری صلح است و لازم است درخواست صلح از دیگران بپذیرند.

آیه نصر

 

«وَإِن يُرِ‌يدُوا أَن يَخْدَعُوكَ فَإِنَّ حَسْبَكَ اللَّـهُ ۚ هُوَ الَّذِي أَيَّدَكَ بِنَصْرِ‌هِ وَبِالْمُؤْمِنِينَ﴿۶۲﴾»
 (و اگر(دشمنان و کافران) بخواهند تو را بفريبند، [يارى‌] خدا براى تو بس است. همو بود كه تو را با يارى خود و مؤمنان نيرومند گردانيد.)

به آیه ۶۲ سوره انفال آیه نصر گفته شده است. خداوند در این آیه از پیامبر خواسته است نگرانی به خود راه ندهد زیرا کار خداوند او را کفایت و با یاری خود و یاری مؤمنان او را تقویت می‌کند. در روایتی از منابع اهل سنت از ابوهریره آمده است بر عرش نوشته شده «لا اله الا الله وحده و لا شریک له محمّدٌ عَبْدی و رسولی و ایّدته بعلی بن ابی طالب». «هيچ خدايى جز خداى يكتا نيست، محمّد پيامبر و فرستاده خداست، محمّد را به وسيله على تأييد كردم و به واسطه على او را کمک نمودم».

 

انتهای خبر/ ج