همراه با کلام الهی؛

سوره الصافات؛ فرشتگانِ در صف یا مؤمنان نمازگزار

محور اصلی سوره صافات توحید، تهدید مشرکان و بشارت مؤمنان است. در این سوره داستان ذبح اسماعیل و بخشی از تاریخ پیامبرانی چون نوح، ابراهیم، اسحاق، موسی، هارون، الیاس، لوط و یونس آمده است.

به گزارش سبلان ما، سوره صافّات سی و هفتمین سوره و از سوره‌های مکی قرآن است که در جزء ۲۳ جای دارد. صافات به معنای افرادی است که در صف‌اند. گفته شده مراد از آن فرشتگانِ در صف یا مؤمنان نمازگزارند. محور اصلی سوره صافات توحید، تهدید مشرکان و بشارت مؤمنان است. در این سوره داستان ذبح اسماعیل و بخشی از تاریخ پیامبرانی چون نوح، ابراهیم، اسحاق، موسی، هارون، الیاس، لوط و یونس آمده است.

از آیات مشهور این سوره آیه «سَلَامٌ عَلَی إِلْ یاسِینَ» است که به صورت «... آلْ یاسِینَ» نیز خوانده شده و گفته شده منظور از آل‌یاسین، اهل بیت پیامبرند. بنابر روایات، اگر کسی این سوره را در روز جمعه بخواند، از هر آفتی در امان خواهد بود و در دنیا بلاها از او دفع می‌شود و روزی او در دنیا به بیشترین حد ممکن خواهد رسید.

 

نامگذاری

سوره صافات به سبب وجود واژه «صافات» در آیه نخستینش، چنین نامگذاری شده‌است. صافات به معنای افرادی است که در صف‌اند. گفته شده منظور از آن، فرشتگان‌اند که در آسمان صف بسته‌اند یا مؤمنانی‌اند که در صف نماز یا جهادند.

 

محل و ترتیب نزول

سوره صافات جزو سوره‌های مکی و در ترتیب نزول، پنجاه و ششمین سوره‌ای است که بر پیامبر(ص) نازل شده‌است. این سوره در چینش کنونی مُصحَف، سی و هفتمین سوره است و در جزء ۲۳ قرآن جای دارد.

 

تعداد آیات و دیگر ویژگی‌ها

سوره صافات ۱۸۲ آیه، ۸۶۶ کلمه و ۳۹۰۳ حرف دارد. این سوره از نظر حجمی جزو سوره‌های مِئون (سوره‌هایی که نزدیک به صد آیه دارند) است. صافات نخستین سوره‌ای است که در ترتیب سوره‌های قرآن با سوگند شروع می‌شود.

 

محتوا

بنابر تفسیر المیزان، محور اصلی این سوره، توحید، تهدید مشرکان و بشارت به مؤمنان خالص و عاقبت کار هر دو دسته است. بنابر تفسیر نمونه سوره صافات درباره پنج موضوع سخن می‌گوید:

گروه‌هایی از فرشتگان و در مقابل آنها، گروهی از شیاطین سرکش و سرنوشت آنها؛

کفار و انکار نبوت و معاد و عاقبت کار آنان در قیامت؛

تاریخ پیامبرانی چون نوح، ابراهیم، اسحاق، موسی، هارون، الیاس، لوط و یونس؛

اعتقاد به رابطۀ خویشاوندی میان خداوند و جن و خداوند و فرشتگان که از بدترین انواع شرک است؛

پیروزی لشکر حق بر لشکر کفر و شرک و نفاق و گرفتار شدن آنان در عذاب الهی

 

قربانی کردن اسماعیل

در آیات ۱۰۰ تا ۱۰۷ سوره صافات، داستان مأمورشدن حضرت ابراهیم(ع) به ذبح فرزندش آمده است. در این آیات آمده ابراهیم(ع) در خواب دید باید فرزندش را قربانی کند و هنگامی که تصمیم به این کار گرفت و پیشانی او را بر خاک نهاد، خداوند به او ندا داد که رؤیایت را تحقق بخشیدی. پس ذبح عظیمی (بنابر تفاسیر، قوچی) به جای او قربانی شد. خداوند این واقعه را امتحان آشکاری خوانده است.

در آیات گفته‌شده، همه جزئیات این داستان نیامده است، حتی به اینکه آن فرزند، اسماعیل بوده، تصریح نشده است، بلکه برخی جزئیات را روایات نقل کرده‌اند.

 شیعیان معتقدند آن کسی که برای ذبح برده شد، اسماعیل بود، نه اسحاق

 

آیات مشهور

 

سَلَامٌ عَلَی إِلْ یاسِینَ (آیه ۱۳۰)

ترجمه: سلام بر الیاسین.

 

در قرائت این آیه اختلاف نظر وجود دارد. برخی آن را «آل یاسین» خوانده و مرادشان اهل‌بیت(ع) است و برخی دیگر «الیاسین» یا «ال یاسین» خوانده‌اند که مراد از آن، حضرت الیاس خواهد بود.

 از امام صادق(ع) روایت شده است منظور از آل یاسین، ما اهل‌بیت هستیم؛ چون منظور از یاسین، پیامبر اسلام است. بنابر نظر علامه طباطبایی این روایت آنگاه صحیح است که این واژه را «آل یاسین» بخوانیم که در میان قرائت‌های هفتگانه قرآن، مطابق قرائت نافع، یعقوب، زید و ابن‌عامر است. 

برخی از علمای اهل سنت نیز از ابن عباس نقل کرده‌اند که مراد از ال یاسین، ما اهل بیت پیامبر(ص) هستیم.

 

 

سُبْحَانَ اللَّهِ عَمَّا يَصِفُونَ* إِلَّا عِبَادَ اللَّهِ الْمُخْلَصِينَ (آیات۱۵۹-۱۶۰)

ترجمه: خدا منزه است از آنچه در وصف مى‌آورند. به استثناى بندگان پاكدل خدا. این دو آیه از آیاتی هستند که یکی از ویژگی‌های مُخلَصین را بیان می‌کند. براساس این آیات مُخلَصین، حمد و ثناى حضرت حقّ را چنانكه شایسته اوست بجاى مى‌آورند. مُخلِصين‌ (به‌ كسر لام) افرادی هستند كه‌ در مقام‌ مجاهدۀ با نفسِ امّاره‌ و در طیِّ طريق‌ قرب‌ و خلوص‌ و فناء، قدم‌ بر می‌دارند ولی هنوز وجودشان‌ و سرّشان‌ خالص‌ نشده‌ و مجاهدۀ آنها تمام‌ نشده‌؛ در گيرودار و كشمكش‌ با نفس‌ امّاره‌ و شخصيّت‌ و أنانيّت‌ هستند و در كلاس‌های مختلفۀ اين‌ واديی در سیر و سلوک‌اند. ولي‌ مخلَصين‌ (به‌ فتح‌) کلاس‌های مجاهدۀ آنان‌ به‌ پايان‌ رسيده‌ و به‌ مقام‌ طهارت‌ و پاکی رسیده‌اند، چه‌ پاكی در مقام‌ فعل‌ و چه‌ در مقام‌ اخلاق‌ و مَلكات‌ و صفات‌ و چه‌ در مقام‌ سرّ و ذات‌. از تمام‌ مراحل‌ عبور نموده‌، پاک و پاکیزه در حرم‌ خدا رفته‌ و به‌ مقام‌ فناءِ در ذات‌ حضرت‌ احديّت‌ رسيده‌ و مسّ و لمس‌ نموده‌اند. 

براساس دیگر آیات قرآن مُخلَصین (بندگانى كه دوره اخلاص را گذرانیده‌اند و از مقام مُخلِصین (به كسر لام) فراتر رفته و از مجاهدات نفسانیه پاک و پاكیزه خارج شده‌اند)، دارای ویژگی‌های دیگری هستند که برخی از آنها عبارت است از: 

۱-درامان بودن از فزع و هلاکت با نفخ صور. براساس آیات ۲۶و۲۷ سوره الرحمن «كُلُّ مَنْ عَلَيْها فانٍ وَ يَبْقى‌ وَجْهُ رَبِّكَ ذُو الْجَلالِ وَ الْإِكْرامِ».«وجه پروردگار» از مرگ با نفخ صور در امان است و براساس آیه ۶۸ سوره زمر «وَ نُفِخَ فِي الصُّورِ فَصَعِقَ مَنْ فِي السَّماواتِ وَ مَنْ فِي الْأَرْضِ إِلَّا مَنْ شاءَ اللَّهُ‌» افرادی استثنا شده‌اند که این افراد، وجه الله هستند و مخلصین همان وجه الله هستند که از مرگ وهلاکت با نفخ صور در امان هستند.

۲- در امان بودن از فریب و اغوا شیطان آیات ۳۹و۴۰ سوره حجر «فَبِعِزَّتِكَ لَأُغْوِيَنَّهُمْ أَجْمَعِينَ إِلَّاعِبادَكَ مِنْهُمُ الْمُخْلَصِينَ» «شیطان سوگند یاد می‌كند كه اى پروردگار! به عزّت تو قسم كه من یكایك از افراد بشر را اغواء و گمراه می‌كنم مگر آن بندگان تو را كه مُخلَص و پاكیزه شده باشند».

 ۳-آنچه‌ از پاداش‌ و ثواب‌ به‌ هركس‌ برسد و در روز قيامت‌ به‌ او عطا شود، در مقابل‌ عمل‌ او خواهد بود، مگر اين‌ صنف‌ از بندگان‌ كه‌ كرامت‌ الهيّه‌ بر ايشان‌ ماوراء طور و پاداش‌ عمل‌ است‌. وَ مَا تُجْزَوْنَ إِلَّا مَا كُنتُمْ تَعْمَلُونَ إِلَّا عِبَادَ اللَهِ الْمُخْلَصِينَ(آیات ۳۹و۴۰سوره صافات) ۴- «همه مردم در روز قیامت براى حساب و كتاب و عَرْض در پیشگاه حضرت حقّ حاضر گردیده می‌شوند مگر بندگان مُخلَص خداوند.» فَإِنَّهُمْ لَمُحْضَرُونَ إِلَّا عِبادَ اللَّهِ الْمُخْلَصِينَ‌.(آیات ۱۲۷و۱۲۸سوره صافات) اصولًا بندگان مخلَصین خدا در مواقف قیامت و محشر حضور پیدا نمى‌كنند و بنابراین روشن است كه نامه عمل هم ندارند زیرا آنها در دنیا براى غرض و مقصودى و منظورى كار انجام نداده‌اند؛ اعمالشان فقط و فقط برای رضای خداوند متعال بوده است و هر كارى را كه انجام داده‌اند خود آنها انجام نداده‌اند؛ خدا انجام داده است. زیرا در طىّ راه سلوک به جائى رسیده‌اند که فانى در ذات حقّ شدند؛ و اسم و رسم آنها فانى شده و از آنها هیچ باقى نمانده؛ صفات آنها در صفات حقّ و ذات آنان در ذات حقّ فانى شده؛ آنان از خود اراده و اختیارى و فعلى و عملى ندارند؛ خداست كه در وجود آنان صاحب اراده و اختیار و فعل است؛ موجودیت‌خود را به خدا سپردند، و خداوند در وجود آنان موجودیت دارد.

 

داستان‌ها و روایت‌های تاریخی

 

در سوره صافات به وقایع زیر پرداخته شده است:

نجات نوح و اهلش و باقی‌ماندن نسلش و غرق‌شدن دیگران (آیه‌های ۷۵-۸۳)؛

داستان ابراهیم: شکستن بت‌ها، نهی از بت‌پرستی، به آتش‌افکندن ابراهیم، ذبح اسماعیل، بشارت ابراهیم به اسحاق (آیه‌های ۸۳ ـ ۱۱۳)؛

نجات موسی و هارون و قومشان و نزول کتاب بر آنان (آیه‌های ۱۱۴-۱۲۳)؛

رسالت الیاس و دعوت به خداپرستی، تکذیب الیاس از سوی قوم (آیه‌های ۱۲۴-۱۳۲)؛

رسالت لوط، نجات او و اهلش، عذاب همسر و قوم او (آیه‌های ۱۳۳-۱۳۷)؛

رسالت یونس، گریختن از قوم، زندگی در شکم ماهی، بازگشت به قوم، ایمان قوم (آیه‌های ۱۳۸-۱۴۸).

 

 

فضیلت و خواص

 

از امام صادق(ع) روایت شده است اگر کسی هر جمعه سوره صافات را بخواند، از هر آفتی در امان خواهد بود و در دنیا بلاها از او دفع می‌شود و روزی او در دنیا به بیشترین حد ممکن خواهد رسید و از شیطان و هر جبار کینه توز و ستمگر لجوج هیچ آسیبی به مال و فرزندان و بدنش نخواهد رسید و اگر در شب یا روزی که این سوره را خوانده بمیرد، شهید مبعوث خواهد شد و خداوند او را همراه شهدا به بالاترین درجه بهشت وارد خواهد کرد.

 

انتهای خبر/ ج