همراه با کلام الهی؛

سوره ذاریات؛ اثبات تحقق معاد

موضوع اصلی سوره ذاریات، معاد است. این سوره تحقق معاد را این‌گونه اثبات می‌کند که خداوند به آن وعده داده و وعده او بدون تردید راست است.

به گزارش سبلان ما ، سوره ذاریات پنجاه و یکمین سوره و از سوره‌های مکی قرآن است که در جزء ۲۶ و ۲۷ قرآن جای دارد. ذاریات جمع ذاریه به معنای باد است. موضوع اصلی سوره ذاریات، قیامت است. در این سوره همچنین به توحید و نشانه‌های خدا در آفرینش، مهمانی فرشتگان در خانه ابراهیم(ع) و مأموریتشان برای عذاب قوم لوط، داستان موسی (ع) و سرگذشت قوم عاد، قوم ثمود و قوم نوح پرداخته شده است.

 

از آیات مشهور این سوره، آیه ۵۶ است که عبادت خداوند را هدف از آفرینش جنیان و انسان معرفی می‌کند. در روایات، فضایلی برای قرائت این سوره بیان شده، از جمله آمده است خداوند زندگی تلاوت‌کننده را اصلاح می‌کند و به او روزی گسترده می‌دهد.

 

معرفی

 

این سوره، ذاریات نام گرفته است؛ زیرا با کلمه «الذاریات» آغاز شده است. «ذاريات» جمع «ذارية» و به معناى بادهايى است كه اشيا را به پرواز درمى‌‏آورد.[۱]

 

محل و ترتیب نزول

سوره ذاریات جزو سوره‌های مکی و در ترتیب نزول، شصت و هفتمین سوره‌ای است که بر پیامبر(ص) نازل شده است. این سوره در چینش کنونی مُصحَف، پنجاه و یکمین سوره است[۲] و در جزء ۲۶ و ۲۷ قرآن جای دارد.

 

تعداد آیات و دیگر ویژگی‌ها

سوره ذاریات، ۶۰ آيه، ۳۶۰ کلمه و ۱۵۴۶ حرف دارد.[۳] این سوره از نظر حجم، جزو سوره‌های مُفَصَّلات قرآن است و در حدود نیم حزبِ قرآن را در بر می‌گیرد.[۴]

 

محتوا

به نوشته تفسیر المیزان موضوع اصلی سوره ذاریات، معاد و انکار آن است.[۵] این سوره تحقق معاد را این‌گونه اثبات می‌کند که خداوند به آن وعده داده و وعده او بدون تردید راست است.[۶]نویسنده تفسیر المیزان براین باور است که آيات چهارگانه آغاز سوره تمامى تدابير عالم را در زير پوشش خود مى‌گيرد، و به همه اشاره دارد زیرا از هر یک نمونه‌ای را ذکر کرده است مانند تدبير امور خشكی‌ها (وَ الذَّارِياتِ ذَرْواً) و تدبير امور درياها (فَالْجارِياتِ يُسْراً) و تدبیر مربوط به فضا (فَالْحامِلاتِ وِقْراً) و بالآخره مجموع عالم را در عبارت‌(فَالْمُقَسِّماتِ أَمْراً) اشاره كرده كه منظور از آن ملائكه‌اند كه واسطه‌هاى تدبير هستند، و اوامر خداى تعالى را تقسيم مى‌كنند.پس اين آيات چهارگانه به اين معنا است كه: سوگند مى‌خورم به تمامى اسبابى كه در تدبير سراسر جهان مؤثرند كه مطلب چنين و چنان است. [۷] فخر رازی جایز دانسته که آیات چهارگانه مربوط به بادها باشند با این توجیه که خاک‌ها را می پراکنند و ابرها را جابجا می‌کنند و در فضا حرکت می‌کنند و ابرها را در زمین تقسیم می‌کنند.[۸] علامه طباطبائی این قول را بعید دانسته است.[۹]زمخشری از مجاهد (ابوالحجاج مجاهد۲۱-۱۰۴یا۱۰۵ق. از مفسران تابعان) نقل کرده که در تفسیر (فَالْمُقَسِّماتِ أَمْراً) گفته تقسیم کار میان فرشتگان چهارگانه این‌گونه است: جبرئیل برای سخت گیری، میکائیل برای رحمت، ملک الموت برای قبض ارواح و اسرافیل برای نفخ صور. [۱۰] تفسیر نمونه، مباحث سوره ذاریات را به پنج محور کلی تقسیم کرده است:

 

معاد و مسائل مرتبط با آن؛

مسئله توحيد و آيات و نشانه‌‏هاى خدا در نظام آفرينش؛

داستان میهمانی فرشتگان در خانه حضرت ابراهیم(ع) و مأموریتشان درباره قوم لوط؛

داستان حضرت موسى و قوم عاد و قوم ثمود و قوم نوح به صورت اشاره؛

مبارزه اقوام متعصب و لجوج با پیامبران گذشته و دلداری پیامبر(ص) و دعوت او به استقامت در برابر مخالفان

 

نفسِ انسان، مخزن آیات حق

وَفِي أَنْفُسِكُمْ ۚ أَفَلَا تُبْصِرُونَ (آیه۲۱) ودر وجود خود شما (نیز آیاتی است)؛ آیا نمی‌بینید؟! برخی از مفسران این بیت از اشعار منسوب به امیرالمومنین(ع) را تفسیر آیه دانسته‌اند

آیا می‌پنداری موجود کوچکی هستی در حالی که جهان بزرگ تر در تو نهفته است. قرائتی در تفسیر نور از آیه، عظمت وجود انسان، خداشناسی از راه خودشناسی، توبیخ کافران به جهت سطحی نگری‌شان، قابل توبیخ بودن نگاه بی بصیرت؛ را استفاده کرده است

 

هدف از آفرینش انسان

وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونِ (آیه۵۶)

ترجمه: و جن و انس را نيافريدم، جز براى آنكه مرا بپرستند.

 

بنابر نظر تفسیر المیزان، طبق این آیه، هدف از آفرینش، فقط عبادت خدا است و عبادت هدف اصلی خلقت انسان است که در پرتو آن مشمول رحمت و مغفرت الهی خواهد شد و معرفت و اخلاص نیز از اهداف نهایی عبادت است .[۱۶] یا برخی از آنها هدف میانی و برخی هدف نهایی و نتیجه هستند.[۱۷]در روایتی از امام حسین (ع) در تفسیر آیه است که فرمود:«ای مردم‌! به درستی كه‌ خداوند خلق‌ خود را نيافريده‌ است‌، مگر آنكه‌ به او معرفت پيدا كنند.و پس از معرفت او را عبادت کنند و به‌ واسطه‌ عبادت‌ و بندگی او از عبادت‌ و بندگی غير او بی نیاز گردند. در اين حال‌ مردی گفت‌: ای پسر رسول‌ خدا! معرفت‌ خداوند عزّوجلّ چيست‌؟

 

حضرت‌ فرمود: معرفت‌ و شناخت‌ اهل‌ هر زمان‌، امام‌ خود را كه‌ واجب‌ است‌ از او اطاعت‌ و پيروی نمايند.» [۱۸]

 

داستان‌ها و روایت‌های تاریخی

داستان ورود فرشتگان بر ابراهیم: ورود فرشتگان، ناشناس بودن آنان برای ابراهیم، آوردن گوساله‌ای بریان برای آنان، نخوردن فرشتگان از گوساله، ترس ابراهیم از آنان، بشارت فرزند به ابراهیم از سوی فرشتگان، شگفتی همسر ابراهیم از مژده، پرسش ابراهیم از مأموریت فرشتگان، پاسخ آنان مبنی بر عذاب قوم لوط و نجات مؤمنان از میان آنان (آیه‌های ۲۴-۳۶)؛

فرستادن موسی به سوی فرعون، رویگردانی فرعون و یارانش و اتهام سحر و دیوانگی به موسی، غرق شدن آنان در دریا (آیه‌های ۳۸-۴۰)؛

عذاب قوم عاد با تند باد مُهلک (باد عقیم و تند باد بی باران)(آیه‌های ۴۱-۴۲)؛

دعوت ثمود به ایمان و مهلت به آنان و سرپیچی از امر خداوند، نزول عذاب بر آنان (آیه‌های ۴۳-۴۵)

عذاب قوم نوح (آیه ۴۶)؛

اتهام سحر و دیوانگی به پیامبران پیشین (آیه ۵۲).

 

فضیلت و خواص

 

در تفسیر مجمع البیان از پیامبر(ص) روایت شده است اگر کسی سوره ذاریات را قرائت کند، به ازای هر بادی که می‌وزد، ده پاداش به او داده می‌شود. شیخ صدوق هم به نقل از امام صادق(ع)، نوشته است هر كس سوره ذاريات را در روز يا شب تلاوت كند، خداوند زندگی‌اش را اصلاح می‌کند و به او روزی گسترده می‌دهد و قبر او را با چراغی كه تا روز قيامت مى‌‏درخشد، روشن مى‏‌کند.

 

 

انتهای خبر/ ج