همراه با کلام الهی؛

سوره الحدید؛ تشویق به انفاق در راه خدا

علامه طباطبایی در تفسیر المیزان؛ غرض اصلی سوره حدید تشویق به انفاق در راه خدا است که در چند جای سوره به آن اشاره شده است و از آن به منشأ ایمان به رسول خدا یاد می‌شود.

به گزارش خبرنگار فرهنگی پایگاه خبری تحلیلی «سبلان ما»،  سوره حَدید پنجاه و هفتمین سوره و از سوره‌های مدنی است که در جزء ۲۷ قرآن جای دارد. نامگذاری این سوره به مناسبت یادکرد حدید (آهن) در آیه ۲۵ است. 

در این سوره به موضوعاتی مانند توحید، صفات الهی، عظمت قرآن و وضع مؤمنان و منافقان در قیامت پرداخته شده و به گفته علامه طباطبایی هدف اصلی این سوره تشویق مسلمانان به انفاق در راه خدا است.

 

در سوره حدید به داستان برخی از پیامبران چون نوح، ابراهیم و عیسی پرداخته شده است. آیه چهارم درباره خلقت هستی در شش روز و آیه ۱۱ درباره نیکو بودن قرض‌الحسنه از آیات مشهور این سوره است.

 

در روایات، رهایی از عذاب جهنم و برخورداری از نعمت‌های بهشتی و دیدار با امام زمان در زمان ظهور، از خواص و فضیلت‌های تلاوت این سوره شمرده شده است.

 

معرفی

 

این سوره را حدید نامیده‌اند؛ چراکه این واژه در آیه بیست و پنجم آن آمده است. حدید در این آیه به معنای آهن است. از امام علی(ع) نقل شده است که منظور از نزول آهن، خلقت آن است. همچنین آن حضرت در روایت دیگری منظور از آهن را سلاح دانسته است.

علامه طباطبایی انزال حدید(خلقت آهن) را(افزون بر منافعی که برای مردم دارد) برای امتحان مردم دانسته که چگونه از جامعه صالح دفاع نموده وکلمه حق را گسترش می دهند.

 

محل و ترتیب نزول

سوره حدید جزو سوره‌های مدنی و در ترتیب نزول، نود و چهارمین سوره‌ای است که بر پیامبر(ص) نازل شده است. این سوره در چینش کنونی مُصحَف، پنجاه و هفتمین سوره است و در جزء ۲۷ قرآن جای دارد.

 

تعداد آیات و دیگر ویژگی‌ها

این سوره جزو سوره‌های هفتگانه مُسَبِّحات است که با تسبیح خداوند آغاز می‌شود.

سوره حدید ۲۹ آیه، ۵۷۶ کلمه و ۲۵۴۵ حرف دارد و جزو سوره‌های مُفَصَّلات (دارای آیات کوتاه) قرآن است.

 

محتوا

به گفته علامه طباطبایی در تفسیر المیزان، غرض اصلی این سوره، تشویق به انفاق در راه خداست که در چند جای سوره به آن اشاره شده است و از آن به منشأ ایمان به رسول خدا یاد می‌شود.

 

بنابر تفسیر نمونه محتوای سوره را می‌توان به هفت بخش تقسیم کرد:

 

توحید و ذکر بیست صفت الهی؛

عظمت قرآن؛

وضع مؤمنان و منافقان در قیامت؛

دعوت به ایمان و سرگذشت اقوام گذشته کافر؛

تشویق به انفاق به‌ویژه برای جهاد در راه خدا و بی‌ارزش بودن اموال دنیا؛

عدالت اجتماعی؛

رد رهبانیت و انزوای اجتماعی.

 

آیه چهارم درباره خلقت هستی در شش روز و آیه ۱۱ درباره قرض‌الحسنه از آیات مشهور این سوره است.

 

 

تابلوی «پنجمین روز آفرینش» اثر استاد فرشچیان

خلقت هستی در شش دوره

هُوَ الَّذِي خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْ‌ضَ فِي سِتَّةِ أَيَّامٍ... (آیه ۴)

ترجمه: اوست آن كس كه آسمان‌ها و زمين را در شش هنگام آفريد.

 

مسئله خلقت در شش روز، هفت مرتبه در قرآن ذكر شده است كه نخستین بار در آیه ۵۴ سوره اعراف و آخرین بار در همین آیه آمده است. منظور از«روز» در این آیات، روز معمولی نیست؛ بلكه منظور از آن «دوران» است؛ خواه این دوران كوتاه باشد یا طولانی هرچند میلیون‌ها سال طول بکشد.

 

آیه قرض‌الحسنه

 

مَن ذَا الَّذِي يُقْرِ‌ضُ اللَّـهَ قَرْ‌ضًا حَسَنًا فَيُضَاعِفَهُ لَهُ وَلَهُ أَجْرٌ‌ كَرِ‌يمٌ (آیه ۱۱)

ترجمه: كيست آن كس كه به خدا وامى نيكو دهد تا [نتيجه‌اش را] براى وى دوچندان گرداند و او را پاداشى خوش باشد؟

 

در این آیه، برای تشویق به انفاق، از تعبیر «وام دادن به خداوند» استفاده شده است. منظور از «قرض دادن به پروردگار» هرگونه انفاق در راه اوست كه یكی از مصادیق مهم آن كمک‌كردن به پیامبر(ص) و امام است تا در مصارف لازم برای ادارۀ حكومت اسلامی به كار گیرد.

 در سخن امام علی(ع) آمده است خداوند، از روی ذلّت و خواری، از شما یاری نخواسته یا برای جبران كمبود خود، از شما قرض نخواسته است.

درروایتی از امام صادق(ع) است که بر در بهشت نوشته شده پاداش قرض هجده برابر و پاداش صدقه ده برابر است زیرا قرض به نیازمند واقعی می رسد ولی صدقه ممکن است به دست کسی برسد که نیازمند واقعی نیست. 

 محتوای این آیه در اشعار فارسی نیز بازتاب داده شده است. مولوی می‌سراید:

 

اقرضوا الله قرض ده زین برگ تن

 

تا بروید در عوض در دل چمن[۱۵]

 

بگیر کیسه پر زر باقرضوا الله آی

 

قراضه قرض دهی، صد هزار کان گیری[۱۶]

 

آیه مراحل پنجگانه عمر

اعْلَمُوا أَنَّمَا الْحَيَاةُ الدُّنْيَا لَعِبٌ وَلَهْوٌ وَزِينَةٌ وَتَفَاخُرٌ بَيْنَكُمْ وَتَكَاثُرٌ فِي الْأَمْوَالِ وَالْأَوْلَادِ(آیه ۲۰)

ترجمه:بدانید زندگی دنیا تنها بازی و سرگرمی و تجمّل پرستی و فخرفروشی در میان شما و افزون طلبی در اموال و فرزندان است.

 

و از شیخ بهائی (رحمه الله ) نقل شده که این پنج خصلتى که در آیه شریفه ذکر شده ، از نظر سنین عمر آدمى و مراحل حیاتش مترتب بر یکدیگرند، چون تا کودک و هنوز به بلوغ نرسیده است حریص در لعب( بازى) است ، و همین که به حد بلوغ مى رسد و استخوان بندیش محکم مى شود علاقه مند به لهو و سرگرمى ها مى شود، و پس از آنکه بلوغش به حد نهایت رسید، به آرایش خود و زندگی اش مى پردازد و همواره به فکر این است که لباس فاخرى تهیه کند، مرکب زیبا و باشکوه سوار شود، منزل زیبایى بسازد، و همواره به زیبایى و آرایش خود بپردازد، و بعد از این سنین به حد کهولت مى رسد آن وقت است که (دیگر به اینگونه امور توجهى نمى کند، و برایش قانع کننده نیست ، بلکه ) بیشتر به فکر تفاخر به حسب و نسب مى افتد، و چون سالخورده شد همه کوشش و تلاشش ‌ در بیشتر کردن مال و اولاد صرف مى شود. 

 

فضیلت و خواص

 

از پیامبر(ص) نقل شده است هر کس سوره حدید را بخواند، بر خداوند است که او را از عذاب جهنم حفظ کند و به او در بهشت نعمت دهد و کسی که بر قرائت این سوره مداومت داشته باشد، اگر زندانی باشد، رهایی یابد؛ هرچند که جنایات بسیاری علیه او باشد.

 همچنین از پیامبر(ص) روایت شده است هر کس سوره حدید را بخواند جزو کسانی محسوب خواهد شد که به خدا و پیامبرش ایمان آورده‌اند.از امام باقر(ع) نقل شده است، كسی كه «مُسَبِّحات» را پیش از خواب بخواند از دنیا نمی‌رود تا حضرت مهدی(ع) را درک كند و اگر از دنیا برود در همسایگی رسول خدا خواهد بود.

 

 

انتهای خبر/ ج