عدم تأثیرگذاری جریان دانشجویی در انتخابات

میزگرد «جنبش دانشجویی از دیروز تا امروز»به مناسبت 16 آذر با شرکت عباس عبدی، پرویز امینی و مهدی فضائلی از موسسان تشکل های دانشجویی برگزار شد.

به گزارش سبلانه به نقل از فارس، میزگرد «جنبش دانشجویی از دیروز تا امروز» به مناسبت فرارسیدن 16 آذر (روز دانشجو) با حضور عباس عبدی عضو اسبق دفتر تحکیم وحدت، پرویز امینی عضو هیئت مؤسس اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانشجویان مستقل و مهدی فضائلی عضو هیئت مؤسس اتحادیه جامعه اسلامی دانشجویان در دفتر خبرگزاری فارس برگزار شد.

در این میزگرد، عبدی در پاسخ به این سؤال که 16 آذر محصول کدام موضع دانشجویان بود، گفت: برای اینکه گفته شود این اتفاق محصول چه موضعی بوده است، باید کمی درباره چند مشخصه جنبش دانشجویی سخن گفت؛ زیرا این مشخصات در ارزیابی ما از رفتارهای دانشجویان طی 6-5 دهه گذشته مهم است.

*تشریح تفاوت‌های سیاسی بودن احزاب با تشکل‌ها

عبدی در مورد تفاوت معنای سیاسی بودن در تشکل‌های دانشجویی با احزاب، گفت: جنبش دانشجویی مانند یک حزب، مجموعه کاملاً شناخته شده و همفکر نیست.

وی افزود: حزب حتی می‌تواند مانع ورود اشخاص معینی برای ورود به درون تشکیلات حزب شود و البته حزب حق هم دارند، متناسب با ایده‌ها و آرمان‌هایشان کسانی را عضو‌گیری یا حتی کسانی را اخراج کنند.

عضو اسبق دفتر تحکیم وحدت ادامه داد: حزب در پی کسب قدرت است و محدودیت‌های خاص خودش را خواهد داشت؛ علاوه بر این احزاب نمی‌توانند هر نوع رفتاری را ( از حیث هزینه‌بری رفتار) از خودشان بروز بدهند؛ زیرا نیروهای احزاب معمولاً انسان‌های پا به سن گذاشته‌ای هستند.

این پژوهشگر اجتماعی با تأکید بر اینکه جنبش دانشجویی هیچ کدام از مشخصات ذکر شده احزاب را ندارند، اظهار داشت: در جنبش دانشجویی، دانشجو 4 سال در دانشگاه است که از این زمان نهایتا 2 یا 3 سال بیشتر در فضای جنبش دانشجویی نیست؛ جوان است و خیلی انگیزه‌های کسب قدرت ندارد- البته نه انگیزه‌ قدرت و نه برنامه‌ کسب قدرت را می‌تواند داشته باشد- بنابراین به ناچار درباره مسائلی از سیاست اظهارنظر یا برخورد می‌کند که فراتر از مسائل کسب قدرت سیاسیون است.

*ظهور و بروز جنبش دانشجویی با بحران‌ها

وی ادامه داد: به عنوان مثال جنبش دانشجویی در زمانی که کشور در وضعیت خطیری قرار می‌گیرد یا با بحران و نارسایی عمده سیاسی مواجه می‌شود، ظهور و بروز پیدا می‌کند؛ شاید اگر مسائل این چنینی نباشد، اینها اصلاً به این حوزه‌ها وارد نشوند. در غرب هم طبیعت جنبش دانشجویی ورود هر روزه و در هر موضوعی نیست؛ گاهی ممکن است مسائل و بحران‌‌هایی پیش بیاید و آنها هم حضوری فراتر از رقابت‌های حزبی پیدا کنند.

عضو اسبق دفتر تحکیم وحدت با بیان اینکه 16 آذر در همین چارچوب تفسیر می‌شود، گفت: خصوصاً بعد از کودتای 28 مرداد و سرکوب احزاب، این مسائل عام سیاسی و دخالت بیگانه حساس‌تر می‌شود و به میزانی که احزاب و گروه‌ها سرکوب شده و به کنار رانده می‌شوند، فضا برای ایفای نقش دانشجو و جوانانی که حزبی نیستند، مهیا و بازتر می‌شود.

به گفته وی، بعد از کودتای 28 مرداد و نقشی که ایالات متحده در این جریان ایفا کرد، طبیعی بود که حساسیت در فضای دانشگاه نسبت به آمریکا بیشتر شود و مبارزه با دشمن خارجی (کشوری که استقلال میهنش را نقض می‌کند) شدت بگیرد. این نشان‌ می‌دهد این اتفاقات فراحزبی است و این‌طور نبود که دانشجویان درصدد ارائه برنامه سیاسی باشند؛ به همین دلیل است که با سرکوب احزاب و دستگیری رهبران آنها، امکان افتادن این بار سیاسی عام بر دوش دانشجویان بیشتر فراهم شد.

عبدی ورود نیکسون معاون رئیس‌جمهور آمریکا به ایران را در تشدید فضای ضدآمریکایی مؤثر دانست و تصریح کرد: برخی معتقدند که در اتفاق روز 16 آذر، دانشجویان کمی حاد رفتار کردند و این باعث شد که حکومت با دانشجویان برخورد کند.

عضو گروه تسخیرکننده لانه جاسوسی آمریکا ادامه داد: ولی برخی هم معتقدند که واکنش رژیم نشان از توطئه طراحی شده توسط سیستم داشت؛ بخصوص اینکه ارتش هم به میدان آمده بود - البته این خیلی موضوع بحث ما نیست - ولی می‌توان گفت 16 آذر بعد از تشکیل و شکل‌گیری دانشگاه تهران، اولین اقدام جدی است که در غیاب احزاب و گروه‌ها از سوی جنبش دانشجویی نسبت به مسائل کلی مملکت بروز پیدا می‌کند؛ مسائلی که فراتر از احزاب، بقا، ثبات و استقلال کشور را مورد سؤال قرار می‌دهد.

عضو اسبق شورای مرکزی دفتر تحکیم وحدت درباره فراحزبی بودن و عدم وجود گرایشات در جنبش دانشجویی گفت: فراحزبی بودن بدین معنی نیست که آنها گرایش خاص ندارند؛ گرایش دارند ولی ممکن است در کنش جمعی‌ فراتر از این گرایش‌ها را بروز دهند.

وی با بیان اینکه شاید دانشجویان عضو احزاب مختلف باشند، تصریح کرد: به عنوان مثال ممکن است از میان 3 نفری که در 16 آذر سال 32 پرپر شدند، هم طرفدار توده ببینید و هم طرفدار ملی‌مذهبی؛ اما علی‌رغم تفاوت‌های گرایشی هنگامی که در آن جریان (16 آذر) قرار می‌گیرند، کنار هم هستند. یعنی آن جریان و آن موضوع فراتر از این تفاوت‌های گرایشی‌ است.

*فضائلی: تعاریف و ادبیات وارداتی عامل انحراف است

در ادامه این میزگرد، مهدی فضائلی عضو هیئت مؤسس جامعه اسلامی دانشجویان با بیان اینکه یکی از مشکلاتی که در حوزه‌های مختلف از جمله در تحلیل‌ درباره شرایط دانشگاه تسری پیدا می‌کند و باعث انحراف می‌شود، ادبیات این مباحث است، گفت: به عنوان مثال ما زمانی که درباره یک حرکت دانشجویی سخن می‌گوییم، چند تعبیر را برای جریان دانشجویی به کار می‌بریم که این تعابیر یک تعاریف از قبل تعریف شده و وارداتی است و همین تعاریف بر حرکت دانشجویی به همراه تحلیلی که می‌خواهیم ارائه کنیم، تأثیر می‌گذارد.

عضو اسبق جامعه اسلامی دانشجویان با بیان اینکه معمولاً جنبش دانشجویی را تحت 3 عنوان یا کلیدواژه «جنبش اجتماعی»، «روشنفکری» و «طبقه متوسط» تعریف می‌کنند، اظهار داشت: بحثی تحت عنوان «جنبش اجتماعی» مطرح و در ذیل آن گفته می‌شود جریان‌های دانشجویی یکی از شاخص‌ترین جنبش‌های اجتماعی هستند.

وی افزود: پس از آن ویژگی‌هایی برای جنبش اجتماعی در نظر گرفته شده است که طبیعتاً آن خصوصیات به «جنبش دانشجویی» در آن تعریف تسری پیدا می‌کند.

فضائلی ادامه داد: در تعریف دیگر می‌گوئیم که جریان دانشجویی یکی از طبقات روشنفکر جامعه است؛ و جریان روشنفکری ویژگی‌هایی همچون معترض بودن، برنتابیدن وضع موجود و تعارض با حکومت را دارد. بنابراین جریان دانشجویی به عنوان بخشی از جریان روشنفکری این خصوصیات را دارد و همان مبنای تحلیل قرار می‌گیرد.

این کارشناس رسانه با تأکید بر اینکه در تعریف «طبقه متوسط» بین تفکر چپ، مارکس و هانتینگتون اختلاف‌نظرهایی وجود دارد که بر اساس این نظریات وارد ادبیات جریان دانشجویی می‌شویم، تصریح کرد: این موضوع ذیل تحول در علوم انسانی تعریف می‌شود؛ یعنی مادامی که ما آن تحول را نداشته باشیم و با این ادبیات مسائل جامعه خودمان را بخواهیم ارزیابی و تحلیل کنیم، خیلی وقت‌ها به بیراهه می‌رویم و حتی بخش قابل توجهی از این ادبیات‌ها باعث شده است که اساساً روی رفتارها هم تاثیرگذار باشد.

وی افزود: وقتی می‌گوئیم جریان دانشجویی از مصادیق «روشنفکری» و «جنبش‌های اجتماعی» است، جریان دانشجویی باید برای اینکه خودش را با معیارهای «جنبش اجتماعی» و «روشنفکری» تطبیق دهد، ناخودآگاه بایدها و نبایدهایی را برای خودش تعریف ‌کند.

فضائلی ادامه داد: در این ادبیات اگر یک جریان دانشجویی ظهور کند، ولی با حکومت در نظام مستقر رابطه خوبی داشته باشد، دیگر عنوان جنبش دانشجویی به مفهوم «روشنفکری» برای آن صدق نمی‌کند و دیگر جزو روشنفکری محسوب نمی‌شود؛ زیرا باید در تقابل و عدم همراهی با حاکمیت باشد.

عضو اسبق جامعه اسلامی دانشجویان با بیان اینکه این تعاریف از غرب برای ما ارائه و در داخل کشور پذیرفته و تکرار شده است، اظهار داشت: سؤال اینجاست که آیا در غرب با همین ویژگی که خودشان تعریف کردند، شاهد جریان دانشجویی هستیم؟ جریان روشنفکری در غرب الان چه وضعیتی دارد؟

*نظریه‌پردازی جریان دانشجویی غرب برای تحکیم حکومت

عضو هیئت مؤسس اتحادیه جامعه اسلامی دانشجویان ادامه داد: در غرب جریان دانشجویی نه تنها با حکومت‌ همراه است، بلکه مقوِّم حکومت‌ها نیز هستند و برای تحکیم حکومت نظریه‌پردازی می‌کنند؛ غرب هم اینها را جزو روشنفکرترین انسان‌ها معرفی می‌کند؛ به این معنا که فوکویاما یا هانتینگتون که نظام آمریکایی و ارزش‌های آمریکایی و بسیاری از سیاست‌های اصلی و راهبردی دولت آمریکا را تبیین می‌کنند و مقوّم نظام مستقر خود هستند، جزو چهره‌های شاخص روشنفکری دنیا معرفی می‌شوند.

*جلوگیری از تعاریف غربی در جنبش دانشجویی ایران

این کارشناس مسائل سیاسی با تأکید بر اینکه باید به تعارضات ریشه‌دار این چنینی پرداخت تا ادبیات درست براساس معیارهای اسلامی ـ ایرانی تولید شود و براساس آن تحلیل واقع‌بینانه‌ای از مسائل موجود جامعه داشته باشیم، تصریح کرد: فارغ از این بحث، جریان دانشجویی یک سری ویژگی‌های شکلی همچون سن دانشجویان، در گذار و سیال بودن دارد و این باعث می‌شود کسانی که در این مقطع سنی وارد جنبش دانشجویی می‌شوند، دل‌بستگی‌هایی مانند دل‌بستگی‌های احزاب نداشته باشند.

به گفته فضائلی، این تفاوت‌های ظاهری و شکلی می‌تواند در نوع تصمیم‌گیری، کنش‌ و واکنش‌ درباره مسائل پیرامونی نشان داده شود؛ این ویژگی‌های ذاتی که در این قشر وجود دارد را نمی‌توان در تحلیل و نوع مواجهه‌ با جریان دانشجویی، نادیده گرفت.

وی ویژگی‌های جریان دانشجویی را روحیه آرمانخواهی، عدالت‌طلبی، مقابله با امپریالیسم در کلان و مبارزه با حکومت‌های دیکتاتور و مستبد در سطح داخلی دانست و اظهار داشت: دانشجو اگر بخواهد براساس خصلت‌های ذاتی‌اش رفتار کند و تصمیم بگیرد، نباید که با نظام سلطه و آن چیزی که در ادبیات یا بخشی از ادبیات به عنوان امپریالیسم شناخته می‌شود، همراهی و همسویی داشته باشد؛ اگر این خصلت‌ها خواستگاه چپ داشته باشد، این مقابله را بر یکسری مبانی تعریف می‌کند ولی اگر خواستگاه دینی و مستقل از جریان تفکر چپ (مارکسیسم) یا لیبرال داشته باشد هم علیه سلطه شوروی و هم علیه مقتدرترین کشور در این مجموعه (آمریکا) موضع می‌گیرد.

عضو اسبق جامعه اسلامی دانشجویان با اشاره به اینکه ماجرای 16 آذر بروز ویژگی استکبارستیزی جریان دانشجویی بود، گفت: البته با توجه به طیف تفکری چپ یا توده که برای شهدای 16 آذر ذکر می‌شود، این ویژگی‌ها در مورد آنها هم تعریف می‌شود ولی کل حرکت، حرکتی تقابلی و ایستادگی در برابر وابستگی بود که بین حکومت وقت با آمریکا صورت گرفت.

*امینی: جریان دانشجویی نیروی اجتماعی است

پرویز امینی عضو هیئت مؤسس اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانشجویان مستقل نیز در این میزگرد به بیان تلقی‌ای از جنبش دانشجویی پرداخت و گفت: جریان دانشجویی را می‌توان حول و حوش یا ذیل مفهوم «نیروهای اجتماعی» تعریف یا تقسیم کرد.

وی با بیان اینکه منظور از نیروهای اجتماعی تفاوتی است که با نیروهای سیاسی دارند، افزود: نیروهای سیاسی مجموعه نیروهایی هستند که دارای کنش سیاسی مستقیم هستند و سیاست مسئله اصلی آنهاست و به طور مستقیم و دائماً در ارتباط با مساله سیاست دارای کنش و واکنش هستند.

به گفته امینی نیروهای اجتماعی نیروهایی هستند که به دلایل گوناگون دارای ظرفیت و پایگاه اجتماعی هستند و از منظر همین منزلت اجتماعی، به طور غیر مستقیم بر حوزه سیاست تاثیر می‌گذارد؛ یا در مواقعی کارکردهای سیاسی پیدا می‌کند؛ یعنی خصیصه سیاسی بودن یا کارکرد سیاسی داشتن جزو هویت اصلی و ذاتی آنها نیست.

عضو سابق شورای مرکزی اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانشجویان مستقل با بیان اینکه از سوی دیگر جریان دانشجویی نسبت به سایر نیروهای اجتماعی نیز متفاوت است، اظهار داشت: این جریان را تحت عنوان جنبش اجتماعی کلاسیک یا جنبش اجتماعی جدید تقسیم‌بندی می‌کنند؛ مثلاً جنبش‌های کارگری به عنوان جنبش کلاسیک و جنبش زنان به عنوان جنبش اجتماعی جدید نامیده می‌شوند.

*جنبش دانشجویی به دنبال مطالبات عمومی

وی با تأکید بر اینکه در هر دوی این جنبش‌های اجتماعی مسائل مربوط به شرکت‌کنندگان در جنبش، ملاک‌ کار، عمل و حرکت است، گفت: به عنوان مثال در جنبش زنان مسائل راجع به زنان، حقوق تضییع شده آنان یا مشکل پیدا شده مربوط به آنها عمدتا عامل تهییج و به میدان آمدن افراد است ولی در جنبش دانشجویی مسائلی که با آن درگیر می‌شود یا مطالباتی که پیدا می‌کند، مطالبات عمومی و مربوط به آحاد جامعه است و کمتر مطالبات صنفی است.

امینی در تفاوت جنبش دانشجویی به عنوان یک نیروی اجتماعی با نیروهای سیاسی که تمرکز نهایی‌شان در احزاب و گروه‌های سیاسی است، گفت: جنبش دانشجویی یا دانشجو در مقطعی که در حال تحصیل است، کسب قدرت برایش مطرح نیست یا اراده معطوف به کسب قدرت ندارد. از آن طرف هم حضور جریان دانشجویی در نهاد دانشگاه باعث گرایش پیدا کردن به محیط‌های روشنفکری برای مطالبه دغدغه‌های عام‌تری نسبت به کلیت جامعه می‌سازد.

وی با این توضیح به تبیین ماجرای 16 آذر 1332 پرداخت و خاطرنشان کرد: در 16 آذر هم همین موضوع به عنوان یک دغدغه خودنمایی می‌کند؛ یعنی بعد از کودتای 28 مرداد که به سقوط دولت مصدق به عنوان دولت ملی انجامید، حضور نیکسون نماینده دولت کودتاگر در ایران و برنامه حکومت برای تقدیر از وی، چالش و مسئله عمومی ایجاد می‌کند که مربوط به کلیت جامعه است.

*هزینه نکردن احزاب مانند دانشجویان

امینی افزود: همین چالش در کلیت، تنها، جریان دانشجویی را در این حد از اعتراض وارد میدان می‌کند و آن کنش در 16 آذر شکل می‌گیرد؛ به تعبیر دیگر نه احزاب و نه سایر گروه‌های اجتماعی در این حد (به شهادت رسیدن) برای مسایل عمومی هزینه نمی‌کنند.

*عبدی: جنبش دانشجویی، اجتماعی نیست

عبدی در پاسخ به اظهارات امینی مبنی بر اینکه جنبش دانشجویی یک جنبش اجتماعی است، گفت: معتقدم جنبش دانشجویی، «جنبش اجتماعی» نیست.

وی افزود: جنبش دانشجویی ایران یک جنبش سیاسی بوده است و اصولاً وقتی که سیاست از احزاب و کنشگران رسمی بیرون می‌رود یا احزاب تضعیف می‌شوند، تقاضا برای سیاست از بین نمی‌رود و این دیگران از جمله دانشجویان هستند که می‌آیند و عرضه آن تقاضا را تامین می‌کنند.

*هزینه فعالیت‌های دانشجویی پائین است

به گفته این روزنامه‌نگار اصلاح‌طلب، بهترین مکانی که می‌تواند این وظیفه را بر دوش کشد، دانشگاه و دانشجو است، زیرا هزینه این فعالیت‌ها در دانشگاه و در مقایسه با سایر اقشار پایین‌تر است؛ به همین دلیل با افزایش سرکوب سیاسی، جنبش دانشجویی از سال 45 -46 تا 57 به شدت سیاسی است؛ حتی فعالیت‌های اجتماعی آنها هم به شکلی سیاسی است؛ یعنی اگر دانشجویان برای کمک به مردم زلزله‌زده و ...می‌روند، دقیقا این عمل معطوف به هدف سیاسی است.

عضو اسبق دفتر تحکیم وحدت با اشاره به سیل مهاجران اراک، خاطرنشان کرد: پس از این سیل دانشجویان به شدت برای کمک کردن به مردم فعال شدند. اما اگر این حرکت صرف اجتماعی بود، حکومت کاری به آنها نداشت ولی در عمل با آنها برخورد می‌کردند، زیرا حکومت متوجه بود که این در مضمون نهایی خود یک امر سیاسی هم هست و نشان از اعتراض دانشجویان به نحوه کمک‌رسانی حکومت دارد والا حکومت‌ها باید از اینکه دیگران به کمکشان بیایند، استقبال کند.

وی همین جهت‌گیری سیاسی را عامل بازداشت دانشجویان دانست و گفت: همان سال سرمای فوق‌العاده شدیدی تهران را گرفت. فکر می‌کنم هوا 10 تا 15 درجه زیر صفر هم رفت. یکی از سرماهای عجیب و غریب تهران بود. به طوری که تعداد قابل توجهی از مردم با خطر مرگ مواجه شدند. آن زمان کیفیت خانه و امکانات رفاهی و گرمایشی مانند الان نبود و مردم وضعیت خیلی مناسبی نداشتند؛ به همین دلیل دانشجویان نهضتی برای ذغال رساندن به راه می‌اندازند، ولی همان‌جا هم با آنها برخورد می‌شود.

عبدی با اشاره به برخورد حکومت با دانشجویان در زلزله طبس و تفاوت آن با زلزله بوئین‌زهرا، تصریح کرد: در سال 40 در زلزله بوئین‌ زهرا یا سیل جوادیه به دلیل بازتر بودن نسبی فضای سیاسی، کوشش برای کمک به زلزله‌زده‌ها و سیل ‌زده‌ها به شدتی که بعدها +شاهدش شدیم، معنای سیاسی پیدا نمی‌کند؛ برخوردی هم صورت نمی‌گیرد اما در موارد دیگر بلافاصله معنای سیاسی به خود می‌گرفت؛ البته سیاست در اینجا به معنای کسب قدرت نیست بلکه تاثیرگذاری بر قدرت است.

*امینی: تشکل‌های دانشجویی کارکرد سیاسی مستقیم ندارند

دبیر تشکیلات اسبق اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانشجویان مستقل در پاسخ به عبدی با اشاره به اینکه نوع تاثیرگذاری جنبش دانشجویی به عنوان یک نیروی اجتماعی بر سیاست غیرمستقیم است، اظهار داشت: یعنی فعالیت‌های جنبش دانشجویی مثل آنچه در احزاب می‌بینیم، کارکرد سیاسی مستقیم ندارد. از سوی دیگر این فعالیت‌ها به جهت پیگیری مطالبات عمومی متفاوت از سایر نیروهای اجتماعی است.

وی با تأکید بر اینکه نمی‌گویم تشکل‌های دانشجویی غیرسیاسی هستند، افزود: جنبش دانشجویی زمانی که وارد عمل اجتماعی می‌شود، آثار سیاسی و عمل سیاسی پیدا می‌کند؛ کاری به نسبتش نداریم ولی اینطور نیست که مانند احزاب ماهیتا سیاسی باشد.

*عبدی:احزاب فعال شوند، جایی برای دانشجو نمی‌ماند

وی در پاسخ به سؤالی درباره نسبت جنبش دانشجویی با جریانات سیاسی و تاثیرگذاری احزاب بر روی جنبش دانشجویی، گفت: اظهارات قبلی بنده، نقطه شروع برای پاسخ به این سؤال است؛ لذا در ادامه باید بگویم به میزانی که احزاب در صحنه سیاسی حضور داشته باشند و فعال شوند، سیاست و کالای سیاست -به معنای برنامه برای بهبود امور- عرضه خواهد شد و جایی برای دانشجو و جنبش دانشجویی نمی‌ماند که بخواهد کالای سیاسی عرضه کند.

به گفته این پژوهشگر اجتماعی، کالای سیاست در فضای باز، کالای تخصصی‌تر می‌شود و برند پیدا می‌کند؛ به عنوان مثال این پرتقال روی میز یک برندی دارد و این برای مصرف‌کننده اهمیت دارد که چه کسی این را تولید کرده است، اما وقتی که احزاب نتوانند کالای سیاسی را با برند عرضه کنند، این دانشجو است که این کار را بی‌بِرند و طبعا با کیفیت پایین انجام دهند؛ ما اصلا به کار آنان اعتراض نداریم و در این میان دانشجو هیچ تقصیری ندارد، زیرا تقاضا برای این کالا وجود دارد. مشکل اصلی متوجه حکومتی است که مانع از فعالیت سیاسی، قانونی و معمول جوامع می‌شود.

عضو اسبق دفتر تحکیم وحدت با اشاره به حضور احزاب و نشان دادن کنش آزادانه در جامعه، گفت: در صورت وجود آزادی سیاسی، احزاب می‌توانند برای کسب قدرت یا تاثیرگذاری بر آن با برنامه‌ریزی عمل کنند. در این وضعیت جریانی به نام جنبش سیاسی دانشجویی یا شکل نمی‌گیرد یا اگر وجود داشته باشد به سمت تضعیف می‌رود.

وی ادامه داد: در اینجا ممکن است با حضور دانشجویان در جنبش اجتماعی اثرگذار روبه‌رو شویم؛ یعنی فرض کنید خدای ناکرده زلزله‌ای بیاید و همه دانشجویان با هم جمع شوند و به زلزله‌زدگان کمک کنند یا ممکن است نیازی در جامعه باشد و مثلا به زنان و فقرا کمک کنند. در اینجا جنبش دانشجویی فارغ از تمایزات حزبی، گروهی و سیاسی‌شان دور هم جمع می‌شوند و کنشی انسانی و اجتماعی را انجام می‌دهند. یا به عنوان مثال ممکن است ظلمی در مورد فرد خاصی در جامعه صورت پذیرد که کاری هم به سیاست ندارد؛ مثلا کسی را به شکل فجیعی می‌کشند که این حساسیت برانگیز می‌شود و ممکن است جنبش دانشجویی در این‌باره از خود واکنش نشان دهند، اما دیگر سیاسی رفتار نمی‌کنند یا از رفتارشان تعبیر سیاسی نمی‌شود.

به گفته عبدی، در این‌صورت اگر دانشجویی بخواهد سیاسی باشد، به طور طبیعی حزبی می‌شود؛ یعنی دانشجو نگاه می‌کند که در میان احزاب موجود کدام به او نزدیکتر است، اگر دوست داشت در کلوپ یا باشگاه آنها فعالیت می‌کند؛ اگر شرایطش هم موجود بود ممکن است در دانشگاه همان ایده را منتقل و منعکس کند و این هیچ ایرادی ندارد، اما هنگامی که این شرایط رقابت‌آمیز سیاسی در جامعه وجود نداشته باشد، قاعدتا جنبش دانشجویی، جنبشی می‌شود که صبقه سیاسی‌اش قوی‌تر است مگر اینکه سرکوب شده باشد که آن یک بحث دیگری است.

این فعال سیاسی ادامه داد: بنابراین اگر فضای سیاست باز باشد، به نظر من مشکلی پیش نمی‌آید و آن موقع دانشجوها هم خیلی در احزاب نمی‌روند. اگر هم بروند، خارج از دانشگاه به احزاب می‌روند و در دفتر حزبی‌شان در بیرون دانشگاه فعالیت می‌کنند و کارکرد اصلی دانشگاه محل آموزش و کسب دانش و کارکرد فرعی‌اش هم اجتماعی شدن از طریق فعالیت‌های اجتماعی و چیزهای دیگر خواهد شد.

*فضائلی: چشم طمع احزاب به جریانات دانشجویی است

فضائلی درباره نسبت جنبش دانشجویی با جریانات سیاسی و اینکه جریانات و احزاب می‌خواهند منبع فکری جنبش دانشجویی باشند، اظهار داشت: احزاب در طول زمان چشم طمع به دانشگاه داشته‌اند؛ این طمع به این دلیل است که نیروی دانشگاه نیروی کم هزینه‌ای است، توقعات و مطالبات کمی دارد، ریسک پذیر است و به دلیل اقتضائات سنی و ویژگی‌های اشاره شده، می‌تواند به عنوان یک نیرو در اختیار حزب قرار بگیرد.

*وابستگی جنبش دانشجویی، سازنده وجاهت احزاب

مدیرعامل اسبق خبرگزاری فارس ادامه داد: وابستگی جنبش دانشجویی برای احزاب وجاهتی در صحنه جامعه می‌سازد که این وجاهت می‌تواند به حزب و تشکیلات سیاسی بیرون دانشگاه کمک کند چرا که احزاب اعلام می‌کنند که این حزب نیروهای روشنفکر - با همان ادبیاتی که اشاره شد- دارد. این نیروها ویترین حزب را کامل‌تر می‌کند.

عضو مؤسس جامعه اسلامی دانشجویان شاخه‌های کارگری، دانشجویی، اساتید و مهندسین در احزاب را بخش دیگری از این ویترین دانست و درباره وابستگی دانشجویان به احزاب، گفت: دانشجویی که در شاخه دانشجویی حزبی فعالیت می‌کند، دیگر از جریان دانشجویی خارج شده و بخشی از آن حزب است که نوع خواسته‌ها و رفتارش تحت تأثیر تصمیمات و سیاست‌های حزبی تعریف و عمل می‌شود؛ ولو اینکه این دانشجو اسم خودش را جنبش دانشجویی بگذارد، بخشی از حزبی است که در بیرون دانشگاه فعالیت می‌کند.

وی یکی از آسیب‌های مهمی که بر فعالیت‌های دانشجوی کشور تحمیل شد را فعالیت جریان دانشجویی به عنوان بخش و شاخه‌ای از احزابی که در صحنه اجتماع حضور داشتند دانست و تصریح کرد: اگر جنبش دانشجویی اقتضائات و ویژگی‌های ذاتی دانشجویی را در خودش حفظ کند و زنده نگه دارد و تحت تأثیر مسائل حزبی قرار نگیرد، به عنوان یک جریان دانشجویی مستقل عمل می‌کند و منتقد اقدامات خود احزاب می‌شود.

*عبدی: دانشجو نمی‌تواند اظهارنظر کارشناسانه کند

عضو اسبق دفتر تحکیم وحدت با اشاره به اینکه باید بررسی کنیم که جنبش دانشجویی چه زمانی در حوزه سیاست شکل می‌گیرد، اظهار داشت: وقتی مساله سیاست ساده شد، یک جوان 18 ساله هم می‌تواند آن را ببینید و برایش نسخه بپیچد؛ شما وقتی در روز روشن در خیابان ظلمی می‌بینید، نیازی به فکر کردن زیاد برای مقابله با آن ندارید.

وی افزود: اما اگر امروز مساله یک کشور بالا یا پایین بودن تورم، بیکاری یا تقدم کشاورزی و صنعت بر یکدیگر باشد، دانشجو اصلا در موقعیتی نیست که در این‌ موارد اظهارنظر کارشناسانه کند؛ چون این مساله بسیار تخصصی است اما احزاب سیاسی در مورد این موضوع کاملا می‌توانند اظهارنظر کنند؛ احزاب بر اساس تفاوتشان در همین موضوعات است که شکل می‌گیرند؛ مثلا یکی طرفدار سیاست صادراتی است؛ دیگری خواهان جانشین واردات، یکی بسط پول و دیگری قبض پول را توسط کارشناسانشان مطرح می‌کنند.

عبدی ادامه داد: در حالی که دانشجویان ممکن است اینگونه مسائل را به خاطر اینکه دانش آنان در حد دیپلم است یا اکثرشان هم دانشجویی علوم پزشکی و مهندسی هستند، ندانند. اما اگر همین دانشجو ببیند ظلم فاحشی وجود دارد، برای مبارزه با آن، دیگر نیازمند به دانش ندارد و دانش‌آموز هم می‌تواند با آن مخالفت بکند؛ پس در این موقعیت‌ها چیزی به عنوان جنبش دانشجویی شکل می‌گیرد.

عضو اسبق دفتر تحکیم وحدت با اشاره به اینکه این وضعیت صفر و یکی نیست، تصریح کرد: این طور نیست که بگوییم یک جامعه یا هیچ معضل آشکاری ندارد یا همه معضلاتش آنقدر عیان است که هر کوری می‌تواند آن را ببینید؛ این موضوع البته مطلق نیست؛ مثلا اگر کشوری جنبش دانشجویی ندارد، بدین معنا نیست که آنجا هیچ معضل آشکاری ندارد. بلکه معضل آشکارش آنقدر اهمیت ندارند که دانشجویان را بتواند حول خودشان در مواجهه با آن بسیج کند.

وی با اشاره به اینکه گفته می‌شود جنبش دانشجویی می‌تواند حکومت و احزاب را تصحیح کند، گفت: این مساله در شرایطی ممکن است که وضع حکومت‌ها و احزاب اینقدر فاجعه‌بار و صدر و ذیلش فاسد باشد که جنبش دانشجویی از در مخالفت و اصلاح آن درآید والا راجع به اینکه برنامه اقتصادی یک حزب چیست، جنبش دانشجویی چندان حرفی برای گفتن ندارد و چیزی نمی‌تواند بگوید چون اصلا تخصصی در این زمینه ندارد. مگر اینکه برود چند آدم متخصص بالای سرخودش بگذارد که آن هم یک حزب جدید می‌شود. بنابراین جنبش دانشجویی نمی‌تواند تصحیح کننده کنش‌های سیاسی عادی حکومت و احزاب باشد، زیرا در این مقام نیست بلکه می‌تواند بر مسائل عام اینها تاثیر‌گذار باشد و این مساله کلیدی است.

*فضائلی: همه احزاب هم قوی نیستند

عضو هیئت مؤسس جامعه اسلامی دانشجویان درباره اینکه گفته می‌شود جریان دانشجویی نمی‌تواند مسائل پیچیده را درک کند، گفت: اینگونه نباید بگوئیم که احزاب افراد متخصص و کارشناس در همه امور دارند و از طرف دیگر بگوییم جریان دانشجویی به عنوان مثال در مسائل اقتصادی چیزی نمی‌فهمد.

وی با بیان اینکه برخی از احزاب در کشور وجود دارند که توان بالایی در تجزیه و تحلیل مسائل تکنیکال و فنی دارند، تصریح کرد: همه احزاب که اسم حزب بر آنها گذاشته شده است به این صورت قوی و تکنیکال نمی‌توانند در مورد موضوعات اظهار نظر کنند.

فضائلی با بیان اینکه پیچیده یا ساده بودن مسائل به نگاه افراد به ‌آن موضوع برمی‌گردد، اظهار داشت: جریان دانشجویی ممکن است یک موضوع پیچیده‌ای به نظرش خیلی ساده باشد و در بعضی موارد نیز یک موضوع ساده برای او پیچیده باشد؛ طبیعتاً متناسب با نوع نگاه و برداشت خودش نسبت به موضوعات عکس‌العمل نشان می‌دهد و قضاوت می‌کند.

*اجازه آزمون و خطا به دانشجو داده شود

فضائلی با تأکید بر اینکه باید بپذیریم که جریان دانشجویی در محیط دانشگاه آزمون و خطا انجام دهد، تصریح کرد: جریان دانشجویی در یک مقطع بسیار حساس، مهم و ارزشمند است و از این طریق می‌تواند کسب تجربه کند و موضوعات مختلف را آزمون و خطا کند.

عضو هیئت مؤسس اتحادیه جامعه اسلامی دانشجویان با بیان اینکه برخی مسائل را از احزاب و سیاستمداران نمی‌توان به راحتی پذیرفت و از آنها انتظارات بیشتری می‌رود که مسائل را به گونه‌ای دیگر تحلیل کنند، گفت: این انتظار و توقع از جریان دانشجویی باید خیلی کاهش پیدا کند و به جریان دانشجویی اجازه اشتباه داده شود که بتوانند تحقیق کند که آیا این موضوعی که در مورد آن فکر کرده واقعاً موضوع پیچیده‌ای بوده است یا خیر.

*مقابله جریان دانشجویی با فساد

فضائلی درباره فعالیت حزبی جنبش دانشجویی نیز گفت: جریان دانشجویی اگر در ساختار حاکمیت اشکالی می‌بیند، طبق ویژگی‌های آرمانگرایانه و عدالتخواهانه‌اش، عکس‌العمل نشان می‌دهد؛ اگر احزابی هم رفتاری داشته باشند که آن رفتار زمینه‌ساز فساد و بی‌عدالتی در جامعه باشد حتماً جریان دانشجویی اصیل علیه آن عمل می‌کند.

*تاثیر جریان دانشجویی در نقد رفتار احزاب

این کارشناس مسائل سیاسی با بیان اینکه در این عملکرد رفتار سیاسی‌ جریان دانشجویی حذف نمی‌شود، اظهار داشت: جنبش دانشجویی در رفتار سیاسی‌ علیه احزاب و حتی در نقد رفتار احزابی که در خارج دانشگاه هستند، اثر دارد. اگر بخواهیم این تعبیر را بپذیریم که درصورت فعالیت احزاب دیگر جریان دانشجویی رفتار سیاسی ندارد، عملاً استقلال سیاسی دانشجو را زیر سؤال بردیم.

به گفته وی دانشجو باید استقلال سیاسی‌ خود را حفظ کند تا بتواند به اقتضای الزامات بیداری دانشجویی عمل کند و تحت تاثیر جریان‌ساز‌ی‌ها و مدیریت احزاب خارج دانشگاه قرار نگیرد.

فضائلی تأکید کرد: احزاب تلاش می‌کنند جریان دانشجویی را زیر بلیط خود بیاورند و آن را از جایگاه، ویژگی‌ها و اقتضائاتی که باید داشته باشند، خارج کند؛ آن بخش از جریان دانشجویی که این تأثیر را می‌پذیرد، از جریان دانشجویی خارج و بخشی از یک حزب می‌شود.

این فعال اسبق دانشجویی با بیان اینکه جریان دانشجویی که استقلال را در خودش حفظ و تقویت می‌کند، در برابر خواست احزاب مقاومت می‌کند و به عنوان جریان دانشجویی اصیل در دانشگاه می‌ماند، تصریح کرد: این جریان هم می‌تواند منتقد رفتار احزاب باشد و هم منتقد بخش‌های دیگری که با ویژگی‌هایی همچون آرمان‌خواهی در تعارض است.

به گفته وی، جنبش دانشجویی مستقل، زمانی که می‌بیند احزاب یا حاکمیت مطابق معیارها عمل نمی‌کند، وارد عمل شدن را وظیفه خود می‌داند؛ یعنی این معنا را قبول ندارد که اگر اینگونه عمل کنم، دولتی یا حکومتی می‌شوم؛ جریان دانشجویی اگر رفتار حاکمیت را بر محور عدالت تحلیل می‌کند، حمایت از حکومت را وظیفه خودش می‌داند.

فضائلی ادامه داد: ممکن است حتی حزبی حرکت مطلوبی انجام دهد که جریان دانشجویی بخشی از آن را تأیید ‌و بخشی از آن را که به اعتقاد دانشجویان مسیر نادرستی را طی می‌کند، نقد کند.

فضائلی تأکید کرد: احزاب تلاش می‌کنند که جریان دانشجویی را زیر بلیط خودشان بیاورند و آن را از جایگاه، ویژگی‌ها و اقتضائاتی که باید داشته باشند خارج کند؛ آن بخش از جریان دانشجویی که این تأثیر را می‌پذیرد، به نظر من از جریان دانشجویی خارج و بخشی از یک حزب می‌شود.

*عبدی: جنبش دانشجویی را نباید برای فعالیت حزبی متهم کرد

عبدی درباره استقلال و تاثیرگذاری جنبش دانشجویی گفت: در مقاطعی جنبش دانشجویی واقعا قوی عمل می‌کند دلایل آن هم به جهت موقعیت خاص زمانی است؛ مثلا در سال 40 تا 42 پس از تشکیل جبهه‌ ملی، شاهد جنبش دانشجویی جدی هستیم که غالبا عضو جبهه ملی‌اند. چرا این اهمیت دارد؟ برای اینکه فضای جبهه ملی، جبهه‌ای بود و همه تفکرات برای باز کردن فضای سیاسی با هم جمع می‌شدند. کمیته دانشگاه جبهه ملی به مراتب قوی‌تر از اصل جبهه ملی در آن عرصه وارد میدان شد و تاثیر‌گذاری خودش را هم داشت.

*کمیته دانشجویی نظرات جبهه ملی را برگرداند

عضو سابق شورای مرکزی جبهه مشارکت با بیان اینکه علی‌رغم این حضور قوی نمی‌توان جنبش دانشجویی آن زمان را محکوم به وابستگی به جبهه ملی کرد، گفت: بدین جهت نمی‌توان جنبش دانشجویی را وابسته نامید که در عمل می‌بینیم جنبش دانشجویی به خودی خود نفوذ، کنش و تاثیرگذاری داشت و در مقاطعی حتی نظرات جبهه ملی را برگرداند.

عضو سابق دفتر تحکیم وحدت با تأکید بر اینکه باید فارغ از این مسائل، استقلال جنبش دانشجویی را بررسی کرد، اظهار داشت: باید دید جنبش دانشجویی به مسائلی که می‌پردازد چقدر کلان است. این مسائل ممکن است علیه حکومت یا در دفاع از آن باشد، علیه یک حزب و در دفاع از حزب دیگر باشد. در هر حال جنبش دانشجویی به مسائل در حد کلان و کاملا قابل سنجش و فهم می‌پردازد.

به گفته عبدی، اگر یک جامعه از این فضا دور شود یا اینکه خلاف‌هایش این قدر شدید نباشد، دانشجوی سیاسی چاره‌ای جز ورود در حوزه احزاب ندارد؛ البته ممکن است در خیلی جاها نخواهد به احزاب برود و کاری به آنها نداشته باشد و پس از اینکه درسش تمام شد، تصمیم بگیرد که به حزبی برود یا نرود.

*اگر احزاب قوی باشند، دانشگاه غیرسیاسی می‌شود

وی ادامه داد: این مساله یک دوره گذار دارد؛ آن چیزی هم که مشکل ایجاد می‌کند همین دوره گذار است. یعنی ما یک شبه از وضعیت حزبی جنبش دانشجویی غلیظ به یک فضای غیرسیاسی دانشجویی نمی‌رسیم. در مقاطعی می‌بینیم که احزاب در حال شکل‌گیری‌اند و به دنبال یارگیری در یک جای مناسب مثل دانشگاه هستند ولی در هر حال نهایتش این است که مدتی که جلو رفتند و ممکن است اتفاقی هم بیفتد، ولی در نهایتا اگر احزاب قوی شوند دانشجو و دانشگاه غیرسیاسی می‌شود.

*فضائلی:چیزی به نام جریان دانشجویی نداریم

فضائلی با تأکید بر اینکه وضعیت فعلی جریان دانشجویی وضعیت خوبی نیست، تصریح کرد: امروز چیزی به نام جریان دانشجویی در دانشگاه‌ها وجود ندارد و این یک واقعیت آزاردهنده‌ است؛ شاید علت رخوت و بی‌تحرکی جریان دانشجویی از واکنش به یک دوران سیاست‌زدگی افراطی باشد که امروز دانشجو یک رفتار تفریطی را از خود نشان می‌دهد.

وی در مورد دیگر دلایل رخوت فعلی جریان دانشجویی نیز گفت: شرایطی که مدیریت‌های دانشگاه به وجود می‌آورند، باعث می‌شود که فعالیت‌هایی از سوی جریان دانشجویی در دانشگاه صورت نگیرد.

این کارشناس رسانه با بیان اینکه علت دیگر بی‌تحرکی در دانشگاه‌ها توسط جریان دانشجویی به بدنه دانشگاه و دانشجو برمی‌گردد، تصریح کرد: دانشجوهای امروز آن ویژگی‌هایی که باید داشته باشند و توقعاتی که از آنها می‌رود را ندارند و آنها هم ناخودآگاه یکسری مسائل را پذیرفته‌اند و تحرکی از خود نشان نمی‌دهند.

عضو هیئت مؤسس اتحادیه جامعه اسلامی دانشجویان با بیان اینکه نمی‌شود که همیشه بگوییم «نمی‌گذارند و نشد»، اظهار داشت: به نظر من نقدهای جدی به دانشجوهای امروز وارد است و بخشی از این وضعیت بی‌تحرکی در دانشگاه را خود دانشجویان، به دلیل قائل نبودن به ویژگی‌هایی که داشتند، به وجود آوردند.

فضائلی با بیان اینکه دانشجو می‌تواند در مورد مسائل عکس‌‌العملی نشان دهد که ممکن است یک ظاهر پیچیده داشته باشد، ولی موضوع ساده‌ای باشد و بالعکس، تصریح کرد: در صحنه سیاسی کشور یا در صحنه اجتماع به طور مثال یک جریانی خواستار مذاکره با آمریکاست؛ این بحث را ممکن است خیلی‌ها یک بحث پیچیده در نظر بگیرند، ولی دانشجو ممکن است آن را یک بحث خیلی روشن و ساده بداند و در مورد آن قضاوت کند و در نهایت موضعی را از خود نشان دهد.

مدیر عامل اسبق خبرگزاری فارس با اشاره به اینکه بحث مذاکره با آمریکا یک بحث «حرام ابدی» نیست، تصریح کرد: یک زمانی ممکن است شرایط کشور اقتضاء کند که مذاکره با آمریکا صورت گیرد ولی در این شرایط هم جریان دانشجویی ممکن است آن را برنتابد و نسبت به آن موضع‌گیری کند.

وی افزود: در این بحث ممکن است حتی حکومت به این جمع‌بندی رسیده باشد که مذاکره با آمریکا صورت بگیرد و جریان دانشجویی با این موضع‌گیری مخالفت کند؛ هیچ اشکالی ندارد که جریان دانشجویی نه به واسطه ابزار شدن جریان‌های خارج از دانشگاه، از خودش یک رفتار و کنشی نسبت به این اقدامات انجام دهد که این اقدامات جنبش دانشجویی جای هیچ نگرانی ندارد و می‌توان آن را به میزان بالایی تحمل کرد و اجازه داد که این اتفاق رخ ندهد.

عضو هیئت مؤسس اتحادیه جامعه اسلامی دانشجویان با بیان اینکه در یک جاهایی ممکن است تحمل در مقابل یکسری حرکت‌های دانشجویی به غیر از آنجایی که اشتباه صورت می‌گیرد، کم باشد، افزود: بخشی از آن به اینکه آن حرکت ظاهرش با یک ظاهر دانشجویی باشد، برمی‌گردد ولی پشت صحنه آن را آدم‌های دیگری هدایت می‌کنند و از ظرفیت دانشجویی به عنوان یک پیاده نظام برای پیشبرد برنامه‌های خود استفاده می‌کنند.

وی با تأکید بر اینکه ما باید میزان توقع و انتظار خود را از جریان دانشجویی در حد دانشجو بدانیم، گفت: موضوعاتی مانند تورم، قیمت ارز، نوسانات ارز و ... فقط در جریانات دانشجویی اتفاق نمی‌افتد بلکه بسیاری از موضوعات و اتفاقات متعددی وجود دارد که جریان دانشجویی می‌تواند موضع خود را در آن رابطه نشان دهد و مطرح کند؛ هر چند که آن موضع از پختگی خاص برخوردار نباشد.

فضائلی با بیان اینکه جریان دانشجویی در مقاطع مختلف کشور شرایط مختلفی را دارد، اظهار داشت: یک زمانی ممکن است دانشجوی ما از پختگی بیشتری برخوردار باشد ولی امروز ممکن است این پختگی وجود نداشته باشد که دلایل آن نیز مشخص است.

این کارشناس مسائل سیاسی در مورد دلایل پختگی دانشجویان در برخی مقاطع کشور، گفت: مثلا اوایل انقلاب نیروهایی که وارد دانشگاه شدند مسیرهایی را به لحاظ فکری، سیاسی و شرایط مختلف دوران انقلاب طی کردند که این مسائل پختگی دانشجویان را بیشتر کرد ولی دانشجویان امروز وقتی وارد دانشگاه می‌شوند که دوران جنگ و دوران انقلاب فرهنگی را تج