همراه با کلام الهی؛

سوره فَلَق؛ پناه بردن به خدا

خداوند در سوره فلق به پیامبر(ص) دستور می‌دهد که از هر شرّی مخصوصاً از شَر تاریکی شب، زنان افسونگر و حسودان به خدا پناه ببرد.

به گزارش خبرنگار اجتماعی پایگاه خبری تحلیلی  «سبلان ما» ، سوره فَلَق صد و سیزدهمین سوره و از سوره‌های مکی قرآن است که در جزء سی‌ام جای دارد. نام‌گذاری این سوره به نام فلق به معنای صبح و سپیده‌دم از آیه اول آن گرفته شده است. 

سوره فلق جزو سوره‌های چهارقل است. خداوند در این سوره به پیامبر(ص) دستور می‌دهد از هر شرّی به خدا پناه ببرد، مخصوصاً از شر تاریکی شب، زنان افسونگر و شر حسودان. برخی از مفسران اهل‌سنت گویند این سوره هنگامی نازل شد که مردی یهودی، پیامبر(ص) را سِحر کرد و پیامبر به سبب آن بیمار شد.

 پس از آمدن جبرئیل و نزول سوره فلق و ناس، آیاتی از آن بر پیامبر(ص) خوانده شد و او از بستر بیماری برخاست. برخی از عالمان شیعه به این سخن اشکال کرده‌اند و گفته‌اند سحر و جادو بر پیامبر(ص) اثر نمی‌کند.

 

سوره فلق و ناس را مُعَوِّذتین گویند؛ چراکه برای تعویذ خوانده می‌شوند. در فضیلت تلاوت سوره فلق نقل شده هر کس دو سوره ناس و فلق را بخواند، مانند آن است که همه کتاب‌های پیامبران الهی را قرائت کرده است. همچنین نقل شده پيامبر(ص) دو سوره فلق و ناس را محبوب‌ترينِ سوره‌ها نزد خداوند می‌دانست.

 

معرفی

 

این سوره را فَلَق نامیده‌اند که از آیه اول آن گرفته شده است. فلق به معنای صبح و سپیده‌دم است. نام دیگر این سوره، «مُعَوِّذَة» (پناه بردن) است که از واژه «عوذ: پناه بردن» در آیه اول گرفته شده است.

 سوره فلق و سوره ناس را مُعَوِّذَتین گویند. این دو سوره را به دلیل اینکه آنها را در مواقع احساس خطر می‌خوانند، مُشَقشَقَتَین نیز گفته‌اند.

 

محل و ترتیب نزول

سوره فلق جزو سوره‌های مکی و در ترتیب نزول، بیستمین سوره‌ای است که بر پیامبر(ص) نازل شده است. این سوره در چینش کنونی مُصحَف، صد و سیزدهمین سوره است و در جزء سی‌ام قرآن جای دارد. البته علامه طباطبایی نویسنده تفسیر المیزان سوره را بر اساس روایاتی که در شأن نزولش آمده مدنی دانسته است.

 

تعداد آیات و دیگر ویژگی‌ها

سوره فلق ۵ آیه، ۲۳ کلمه و ۷۳ حرف دارد. این سوره به لحاظ حجمی جزو سوره‌های مُفصَّلات است. سوره فلق جزو چهار قل است، یعنی چهار سوره‌ای که با «قُل» آغاز می‌شوند.

 

محتوا

خداوند در سوره فلق به پیامبر(ص) دستور می‌دهد که از هر شرّی به خدا پناه ببرد، مخصوصاً از شر تاریکی شب، زنان افسونگر و حسودان. به گفته علامه طباطبایی در تفسیر المیزان مراد از فراز «النَّفَّاثَاتِ فِي الْعُقَدِ» فقط زنان ساحر نیستند؛ بلکه هر شخصی است که سحر و جادو انجام می‌دهد. در تفسیر نمونه نیز آمده است: سوره فلق به پیامبر و مسلمانان تعلیم می‌دهد در برابر هر شری به خدا پناه ببرند.

 

درباره شأن نزول این سوره، روایتی در منابع اهل‌سنت نقل شده است که عالمان شیعه آن را نپذیرفته‌اند. در کتاب «الدر المَنثور» از کتاب‌های تفسیری اهل‌سنت آمده است مردى يهودى، پیامبر(ص) را سِحر كرد. جبرئیل نزد پيامبر(ص) آمد و مُعَوِّذتین (سوره فلق و ناس) را آورد و گفت مردى يهودى تو را سحر كرده و سحر او در فلان چاه است. پیامبر(ص) علی بن ابی‌طالب را فرستاد تا سِحر را بياورد؛ سپس دستور داد گره‌هاى آن را باز کند و براى هر گره، یک آيه از مُعَوِّذتين را بخواند. چون گره‌ها باز و اين دو سوره تمام شد، پيامبر اسلام(ص) سلامتى خود را باز يافت.

 

علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌نویسد دلیلی وجود ندارد که پيامبر(ص) از نظر جسمی در برابر سِحر و جادو مقاوم باشد و جادو نتواند در بدن او مریضی ایجاد کند؛ بلکه آیات قرآن بر این دلالت دارند که دل و جان، و عقل و انديشه پيامبر(ص) از سحر و نفوذ شياطين در امان است.

 

نظر مفسران درباره سحر و جادو

سید رضی (درگذشته ۴۰۶ق) در تفسیر آیه چهارم سوره فلق (و از شرّ دمندگان افسون در گره‌ها) می‌نویسد: این [آیه] استعاره است و مراد از آن پناه بردن به خدا از شر زنانی است که تصمیم‌های راسخانه مردان را [که از شدت استواری به گره تشبیه شده است] با مکرشان از بین می‌برند و توان آنان را با نیرنگشان سست می‌کنند.

برخی از مفسران اهل‌سنت نیز سحر و چشم زخم را نپذیرفته‌اند. در عین حال علامه طباطبایی می‌نویسد این آیه و آیه ۱۰۲ سوره بقره نشان می‌دهند قرآن واقعیت‌داشتن سحر و جادو را تصدیق کرده است.

 

فضیلت و خواص

 

از پیامبر(ص) نقل شده است هر کس دو سوره ناس و فلق را بخواند، مانند آن است که همه کتاب‌های پیامبران الهی را قرائت کرده است. از امام باقر(ع) نیز نقل شده است هر كسی در نماز شب خود، در نماز وَتْر سوره‌های مُعَوِّذَتین (ناس و فلق) و اخلاص را بخواند، به او خطاب شود كه ای بنده خدا مژده باد بر تو كه خداوند نماز وتر تو را قبول كرد. همچنین نقل شده است پيامبر(ص) دو سوره فلق و ناس را محبوب‌ترينِ سوره‌ها نزد خداوند می‌دانست.

 در نقلی دیگر از پیامبر(ص) آمده است هر کس سوره‌های توحید و ناس و فلق را هر شب ده مرتبه بخواند، مانند این است که تمام قرآن را قرائت کرده و از گناهانش خارج می‌شود، مانند روزی که از مادر متولد شده و اگر در آن روز یا شب بمیرد، شهید محسوب می‌شود. در مورد خواص سوره فلق نقل شده است پیامبر(ص) با خواندن مُعَوِّذَتین، امام حسن مجتبی(ع) و امام حسین(ع) را تعویذ می‌کرده است.

 

 

انتهای خبر/ ج