همراه با کلام الهی؛

آیه نَفْس مُطمئِنّه، عبودیت کامل

علامه طباطبایی نفس مطمئنه را کسی می‌داند که با تکیه بر خدا به آرامش رسیده، به رضای خدا راضی است و فرازوفرود زندگی تأثیری بر او ندارد. چنین فردی در عبودیت کامل است و از صراط مستقیم منحرف نمی‌شود.

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری تحلیلی «سبلان ما»، آیه نَفْس مُطمئِنّه یا آیات نَفْس مُطمئِنّه چهار آیه انتهایی سوره فجر است که در آن‌ها ویژگی‌هایی برای نفس مطمئنه بیان و مژده ورود به بهشت به صاحب آن نفس داده شده است.

 

عالمان مسلمان نفس مطمئنه را انسانی می‌دانند که در ایمان به خدا به یقین و آرامش رسیده است و به گناه گرایش ندارد. راضیه و مرضیه دو ویژگی این نفس هستند: راضیه به رضایت او از پاداش‌های الهی یا رضایت او از قضا و قدر الهی و مرضیه به رضایت خداوند از نفس مطمئنه معنا شده است.

 

برپایه روایات مختلف، امام علی(ع)، امام حسین(ع) و شیعیان از مصادیق نفس مطمنفْس مُطمَئِنّه را حالتی از نفس تعریف کرده‌اند که در آن، انسان آرامش دارد و به‌سوی گناه نمی‌رود.

 

 عالمان مسلمان مراتب و حالاتی برای نفس در نظر گرفته‌اند که پایین‌ترین آن، نفس اَمّاره است و در آن، انسان به گناه گرایش دارد. رتبه بالاتر از آن، نفس لَوّامه است که اگر کار بدی انجام‌ دهد، پیشمان می‌شود و خود را سرزنش می‌کند. بالاترین مرتبه نفس نیز نفس مُطمئنّه است.

 

تفسیر

 

مفسران منظور از «نفس مطمئنه» در آیه ۲۷ سوره فجر را مؤمنانی دانسته‌اند که به یقین و طمأنینه (آرامش) رسیده‌اند و تردیدی در ایمانشان راه ندارد.

 

 علامه طباطبایی نفس مطمئنه را کسی می‌داند که با تکیه بر خدا به آرامش رسیده، به رضای خدا راضی است و فرازوفرود زندگی تأثیری بر او ندارد. چنین فردی در عبودیت کامل است و از صراط مستقیم منحرف نمی‌شود.

 

تفسیر مجمع البیان نفس مطمئنه را نفسی آرام‌یافته در پرتو ایمان می‌داند که به مرتبه ایمان و یقین رسیده است و پاداش و برانگیخته شدن در قیامت را تصدیق می‌کند و آن را حقیقت ایمان دانسته است.

 

 طَبْرِسی در مجمع‌البیان «راضیه» و «مرضیه» را به ‌ترتیب این‌گونه معنا کرده است: صاحب نفس مطمئنه از پاداش خدا راضی و خدا نیز از اعمال او راضی است.

 

 علامه طباطبایی هم گفته نفس مطمئنه از این جهت به «راضیه» و «مرضیه» متّصف شده است که اطمینان به خدا موجب رضایت نفس از قضا و قدر می‌شود. بنابراین هیچ رویداد بدی او را خشمگین نمی‌کند و به گناه آلوده نمی‌شود. به همین دلیل هم «مرضیه»، یعنی مورد رضایت خدا می‌شود؛ چرا که خدا زمانی به کسی خشم می‌گیرد که از عبودیت خارج شود.

 

بنابه تفسیر نمونه، تعبیر «راضیه» نشان می‌دهد که اینان همه وعده‌های خدا را تحقق یافته می‌بینند و به آن رضایت دارند. این، مقام رضا و تسلیم کامل را نشان می‌دهد؛ مقامی که در آن، در راه خدا از همه چیز می‌گذرند. «مرضیه» هم به این معنا است که اینان نیز موردرضایت خداوند قرار گرفته‌اند.

 

برخی گفته‌اند خطاب خدا به نفس مطمئنه، «اِرْجِعی اِلیٰ رَبِّک» (به‌سوی پروردگارت بازگرد)، در روز قیامت است که مؤمنان می‌خواهند وارد بهشت شوند. کسانی هم بر این باورند که این خطاب هنگام مرگ صورت می‌گیرد.

 علامه طباطبایی نظر دوم را پذیرفته است.همچنین از دیدگاه وی، «فَادْخُلِي فِي عِبادِي» نشان می‌دهد که نفس مطمئنه به مقام عبودیت کامل رسیده است؛ یعنی مقامی که در آن جز آنچه خدا می‌خواهد، چیزی را اراده نمی‌کند. به‌گفته او در عبارت «وَادْخُلِي جَنَّتِي» (و به بهشت من وارد شو)، تکریم خاصی به‌کار رفته است؛ چون تنها آیه قرآن است که خدا در آن، بهشت را به خود نسبت داده است.

 

تفسیر رواییِ نفس مطمئنه

 

در کتاب‌های تفسیریِ روایی و دیگر کتاب‌های حدیثی، مصادیقی برای آیه نفس مطمئنه بیان شده است. طبق حدیثی از امام صادق(ع) در تفسیر فرات کوفی و شواهدالتنزیل، امام علی(ع) مصداق این آیه است. برپایه کتاب تفسیر قمی، امام صادق(ع) مراد از نفس مطمئنه را امام حسین(ع) دانسته است.

 

 در بحارالانوار هم آمده است سوره فجر سوره حسین است؛ زیرا حسین دارای نفس مطمئنه بود. در این حدیث یاران امام حسین هم مصداق راضیه و مرضیه معرفی شده‌اند؛ چراکه در قیامت،‌ آن‌ها از خدا راضی‌ند و خدا هم از‌ آن‌ها خوشنود است.

 

در کتاب کافی نوشته کلینی روایت شده است که امام صادق(ع) آیات نفس مطمئنه را این‌گونه تفسیر کرده است: «ای نفْسی که به محمد و اهل‌بیتش(ع) اطمینان (یقین) داری، به‌سوی پروردگارت برگرد، در حالی که به ولایت اهل‌بیت راضی هستی و با پاداش الهی راضی خواهی شد. پس در زمره بندگان من یعنی محمد و اهل‌بیتش وارد شو و به بهشت من وارد شو»ئنه شمرده شده‌اند.

 

 

انتهای خبر/ ج