همراه با کلام الهی؛

آیه وصیت

آیه صدوهشتادم سوره بقره به وصیت کردن دستور داده است.

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی «سبلان ما»، صدوهشتادمین آیه سوره بقره که به وصیت کردن برای پدر، مادر و خویشاوندان فرمان داده است. ظاهر آیه بر وجوب وصیت دلالت دارد؛ با این حال فقها به استناد به دلایل مختلف به استحباب آن معتقد هستند.

منسوخ شدن آیه با آیات ارث یکی از دلایل استحباب وصیت است. آیه وصیت در متون فقهی در باب وصیت، استفاده شده است. مفسران بر اساس واژه «معروف» در آیه، معتقدند وصیت باید عقل‌پسند باشد و منجر به اختلاف و تبعیض نشود.

 

متن و ترجمه آیه

آیه وصیت، آیه صد و هشتادم سوره بقره است که به وصیت کردن دستور داده است. متن این آیه چنین است:

كُتِبَ عَلَيْكُمْ إِذَا حَضَرَ أَحَدَكُمُ الْمَوْتُ إِن تَرَكَ خَيْرًا الْوَصِيَّةُ لِلْوَالِدَيْنِ وَالْأَقْرَبِينَ بِالْمَعْرُوفِ ۖ حَقًّا عَلَى الْمُتَّقِينَ

 

بر شما مقرر شده است که چون یکی از شما را مرگ فرا رسد، اگر مالی بر جای گذارد، برای پدر و مادر و خویشاوندان [خود] به طور پسندیده وصیت کند [این کار] حقی است بر پرهیزگاران.

 

حکم وصیت

به اعتقاد برخی مفسران عبارت «کتب علیکم» در آیه ۱۸۰ سوره بقره در برداشت اول به معنای وجوب وصیت کردن است؛ با وجود این وصیت کردن مستحب دانسته شده است. درباره علت استحباب وصیت به رغم ظهور عبارت در وجوب، دلایل مختلفی ذکر شده است.

بر اساس یک دیدگاه، وصیت کردن مستحب مؤکد است و واژه «کتب علیکم» بر استحباب مؤکد حمل شده است. علاوه بر آن عبارت «حَقًّا عَلَى الْمُتَّقِينَ» نیز بر استحباب آن تأکید می‌کند. به این دلیل که اگر وصیت کردن واجب بود از عبارت «حَقًّا عَلَى المُؤمِنِین» استفاده می‌شد.

 

دیدگاه دومی نیز وجود دارد که معتقد است وجوب وصیت کردن در آیه مربوط به قبل از نزول احکام شرعی مربوط به ارث بوده است. در آن زمان وصیت کردن به دلیل آنکه وارثان دچار اختلافات نشوند، واجب بود؛ اما پس از نازل شدن احکام ارث این وجوب نسخ شد و به حکم استحبابی مبدل گشت.

روایتی که در تفسیر عیاشی در خصوص این آیه ذکر شده این دلیل را تأیید می‌کند. بر همین اساس مفسران آیات مربوط به ارث مانند آیه ۷ و ۱۱ در سوره نساء را ناسخ آیه وصیت دانسته‌اند.

 

براساس دیدگاهی دیگر، ممکن است وجوب وصیت در آیه ناظر به موارد ضروری باشد مانند آنکه فردی بدهکار و مدیون است.

 

آیه وصیت در باب الوصیة در متون فقهی مورد استفاده قرار گرفته است.

 

وصیت برای وارث

سید مرتضی در کتاب «الانتصار» وصیت برای وارث را جزو منفردات شیعه برمی‌شمرد؛ چراکه غالب فقهای اهل‌سنت بر خلاف آن نظر داده‌اند.

 وی در اثبات این فتوای فقهای شیعه، ضمن اشاره به اجماع و آیات قرآن، از جمله به آیه وصیت استناد می‌کند.

وی در پاسخ به این اشکال که این آیه با آیات ارث و روایت پیامبر اسلام که فرمود «لا وصیة لوارث؛ وصیت برای وارث جایز نیست» منسوخ شده است، اشاره می‌کند که نسخ هنگامی است که عمل به هر دو ممکن نباشد؛ اما عمل به هر دو آیه وصیت و آیه ارث ممکن و جایز است و با نبود تنافی در عمل، چگونه می‌توان مدعی نسخ آیه وصیت شد؟ همچنین روایات نیز در صورت سلامت آن‌ها از هرگونه مشکل و تضعیف، حداکثر مفید ظن و گمان هستند و نمی‌توانند ناسخ قرآن باشند که مفید علم است؛ چنانچه در الذریعه، کتاب اصولی خویش، نیز اعتقادش به عدم نسخ قرآن به خبر واحد را بیان کرده است.

 

 

انتهای خبر/ ج