به مناسبت سالروز میلاد امام حسن(ع) منتشر شد؛

نگاهی به سبک زندگی کریم آل طه(ع)

جود و بخشش یکی از ویژگی های برجسته امام حسن (ع) بود. به گونه ای که آن بزرگوار به «کریم اهل بیت (علیهم السلام)» معروف شدند. آن حضرت به مناسبت های مختلف، دیگران را از خوان کرم خویش برخوردار می کردند .

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی «سبلان ما»، امام دوم شیعیان و اولین فرزند امام علی (ع) و حضرت فاطمه (س) بنا بر مشهور در پانزدهم رمضان سال سوم هجری در مدینه به دنیا آمد. پیامبر اکرم (ص) به دستور خداوند، ایشان را حسن نام نهاد و به اندازه وزن آن نقره صدقه داد. آن حضرت در ۳۷ سالگی به امامت و خلافت رسید و در سال ۴۱ه‍.ق. مجبور به صلح با معاویه شد. دوره حکومت آن حضرت شش ماه و سه روز طول کشید. امام حسن پس از صلح، به مدینه رفت و 10 سال تا هنگام شهادت در مدینه بود.

تنها کنیه امام مجتبی (ع) «ابومحمّد» است. ولی در القاب حضرت تعابیر مختلفی ذکر شده است. مشهورترین القاب حضرتش عبارتند از: تقیّ، زکیّ، سیّد، سبط، ولیّ. در نقش نگین انگشتری‌شان عبارات زیر را نقش نگین حضرت دانسته اند: «العزّة للّه وحده»؛ «العزّة للّه»؛ «اللّه اکبر»؛ «به نستعین» و «حسبی اللّه».

امام حسن هفت سال از عمرش را در دوران پیامبر سپری کرد. امام حسن (ع) علاوه بر درک محضر پیامبر در بسیاری از حوادث دوران هجرت همراه ایشان بود، مانند حادثه مباهله. آن حضرت مشمول حدیث کسا و آیه تطهیر شد که از دلایل مهم بر عصمت آن حضرت است. علاوه بر آن همراه برادرش امام حسین (ع) در بیعت رضوان حاضر بود. امام حسن (ع) به همراه برادرش، امام حسین (ع)، بالای سر آن حضرت هنگام رحلت حاضر بود. هنگامی که ابوموسی اشعری فرماندار کوفه با فرستادگان امام علی (ع) برای مقابله با شورش داخلی (برپاکنندگان جنگ جمل) همکاری نکرد، امام علی (ع) فرزند خود امام حسن (ع) را به همراه عمار یاسر با نامه‌ای به کوفه اعزام کرد. آن حضرت با سخنرانی خود در مسجد کوفه توانست حدود 10 هزار نفر را به میدان جنگ علیه ناکثین بکشاند.

امام حسن (ع)، مسئولیت خلافت را در جوی مضطرب و نا آرام و در وضعی بسیار پیچیده و پر کشاکش که در پایان زندگانی پدر بزرگوارش امام علی (ع) بروز کرده و شعله‌ور شده بود به عهده گرفت. امام حسن (ع) حکومت خود را با مردمی شروع کرد که به مکتبی بودن مبارزه و هدف‌های آن، ایمان واضح و کاملی نداشتند و آنان را از جنبه دینی و اسلامی با خواسته‌های مبارزه هماهنگی نبود و در آن هنگام به چهار حزب تقسیم شده بودند که از این قرار بود:

الف - حزب امویان. این حزب از گروه‌های قومی تشکیل شده بود که از نفوذ بسیار بر خوردار بودند و پیروان فراوان داشتند. آنها در محیط شیعیان امام حسن (ع) برای پیروزی معاویه کار و فعالیت داشتند و به منزله جاسوسان و ماموران مخفی، حرکات امام را زیر نظر داشتند.

ب - خوارج. بیشتر اهل کوفه به جنگ اصرار داشتند تا جائی که وقتی می‌خواستند با امام حسن (ع) بیعت کنند، با آن بزرگوار شرط کردند که باید با این تجاوز کنندگان گمراه حکومت بجنگند اما امام نپذیرفت. سپس به خدمت امام حسین (ع) رفتند تا با او بیعت کنند و او به آنان گفت: «معاذ الله که تا حسن زنده است با شما بیعت کنم». آنگاه چاره‌ای ندیدند جز آنکه با امام حسن (ع) بیعت کنند. آنان در زمینه توطئه‌گری‌های خطرناک و مبارزه با برنامه و نقشه امام حسن (ع) با حزب اموی همکاری داشتند.

ج - شکاکان. آنان کسانی بودند که دعوت خوارج در آنان تاثیر گذاشته بود، بی آنکه از آنان باشند. اینان افرادی فرصت طلب و مذبذب بودند و خوی فرار بر طبیعت آنان غالب بود.

د - حمراء (سرخ). آنان پاسبانان «زیاد» بودند و می‌خواستند که سربازان شخص پیروز و شمشیرهای شخص غالب باشند. کارشان به‌جایی رسید که کوفه را به‌خود نسبت دادند و گفتند: «کوفه حمراء». اما پیروان امام حسن (ع) کسانی بودند که پس از شهادت پدر بزرگوارش امام علی (ع)، به بیعت با او شتافتند و در کوفه عده آنان بسیار بود. اما دسیسه‌ها و فتنه‌گری دیگران، پیوسته هر حرکتی را که از اینان سر می‌زد، با شکست روبرو می‌کرد.

صلح امام حسن مجتبی علیه السلام

یکی از کارهای مفید برای اسلام و مسلمین صلح امام حسن (ع) با معاویه است. این عمل مفید برای کسانی که آگاهی تاریخی و اسلامی ندارند، مورد شک است که چرا امام حسن (ع) با معاویه صلح کرد و چرا مثل امام حسین قیام نکرد.

 قیام امام حسین (ع) بعد از گذشت بیست سال از صلح امام حسن (ع) واقع شده است. امام حسین (ع) 10 سال با حضرت امام حسن (ع) بود و باید تابع حضرت امام حسن (ع) باشد. او 10 سال بعد از امام حسن (ع) امام بود و در رهبری اختیار تام داشت؛ ولی قیام نکرد، و قیام ایشان پس از 10 سال از امامت او به وقوع پیوست. اگر ایرادی باشد- که قطعاًنیست- بر هر دو وارد است. خود این مطلب دلیل است که قیام، زمینه و اقتضاء می‌خواهد و در آن 20 سال چنین زمینه و اقتضایی نبوده است.

امام حسن مجتبی علیه السلام بعد از صلح

امام حسن مجتبی (ع) چند روز پس از امضای قرار داد صلح با معاویه و رفت و آمدهای مکرر از سوی دوستان و دشمنان، مصلحت را در آن دید که به همراه بعضی از یاران، از کوفه به مدینه جدش رسول خدا صلی الله علیه و آله هجرت کنند.

سبط اکبر پیامبر، این ناخدای بردبار تصمیم گرفت با فرو بردن خشم خود و صبر و تحمل، کشتی اسلام را از غرقاب حتمی حکومت معاویه نجات بخشد و نگذارد حکام بنی امیه با احادیث جعلی و نسبت‌های ناروا به پیامبر اکرم (ص) و پدرش امیرمؤمنان (ع) و صحابه بزرگ، چهره واقعی اسلام را عوض کنند و به اسم اسلام بعد از پیامبر، اهداف شیطانی خود را بر امت اسلامی تحمیل  و بدعت‌ها و سنت‌های جاهلیت را دوباره همانند اجدادشان احیا کنند.

حضرت 10 سال در مدینه اقامت گزید و در این مدت همچون پدر و جد بزرگوارش، طبیب و معلمی دلسوز و پناهگاهی مطمئن برای مردم مدینه و مظلومان عالم بود و خورشیدگونه بر همه زوایای تاریک عالم اسلام می‌تابید و با سخنان زیبای علی‌گونه و رفتار حلیمانه محمدی و حُجب و تقوای فاطمه گونه‌اش مسلمین جهان را رهبری می‌کرد و در مقابل جبهه کفر تاویلی و همه اندیشه‌های شیطانی آنان در راستای مبارزه با باطل، راست قامتانه ایستادگی کرد و به نور الهی درخششی دیگر داد.

فضایل و مناقب امام حسن مجتبی علیه السلام

از برجسته‌ترین فضایل امام مجتبی (ع) این است که او جزو اصحاب کساء و آل عبا و از اهل بیت پیامبر (ص)است؛ اهل بیتی که آیات فراوانی در شأن ایشان نازل شده است. آیه تطهیر از جمله آن آیات است: عمربن‌ابی‌سلمه (پسر همسر رسول خدا) می‌گوید: پیامبر در خانه امّ‌سلمه حضور داشت که این آیه نازل شد: «انّما یُریدُ اللّه لیُذهب عنکم الرّجس اهل البیت و یطهّرکم تطهیراً»؛ خداوند اراده کرده است که از شما اهل بیت، پلیدی را بزداید و پاکیزگیتان بخشد. در این هنگام حضرت، دخترش فاطمه و پسرانش حسن و حسین را فراخواند و عبائی را بر سرآنها افکند و در حالی که علی پشت سر او ایستاده بود، فرمود: «اللّهمّ هؤُلاء اهلُ بیتی فَاَذْهَبْ عَنهُمُ الرّجسَ و طَهِّرْهُم تَطهیراً؛ پروردگارا! اینان اهل بیت من هستند، پس پلیدی را از آنان دور فرما و آنان را پاکیزه گردان». امّ سلمه از آن حضرت پرسید: آیا من نیز جزو آنان هستم؟ رسول خدا پاسخ داد: «تو در جایگاه خودت هستی، جایگاه تو بسیار نیکو است».

حضور امام مجتبی (ع) در جریان «مباهله» نیز نشانه اعتبار و اهمیّتی است که رسول خدا برای امام مجتبی (ع) قائل شده است. و نیز حضور آن حضرت در «بیعت رضوان» و بیعت نمودن پیامبر با او، جایگاه رفیع آن امام همام را نشان می‌دهد.

سیره اخلاقی امام حسن مجتبی علیه السلام

روش، منش، رفتار و کردار امام مجتبی (ع) نمونه روزگار بود. در یک جمع‌بندی کلّی، می‌توان چنین نتیجه گرفت که تاریخ نویسان مهم‌ترین برجستگی‌های اخلاقی آن حضرت را «بخشنده‌ترین، بزرگمنش‌ترین، با سخاوت‌ترین، حلیم‌ترین، زاهدترین، راستگوترین، پارساترین، عابدترین، گرامی‌ترین، پرگذشت‌ترین و دارای گشاده‌ترین سینه در میان مردم» ثبت و ضبط کرده‌اند.

امام مجتبی (ع) بنده خاکسار خدا بود. در هنگام عبادت از قفس تنگ دنیا می‌رهید و تا شاخساران ملکوت پر می‌کشید. طعم عبادت، شهد دیگری در کامش می‌نشاند و جوهر جانش را قبضه می‌کرد. همواره در انتظار فرارسیدن ساعات نماز و لحظات عبادت می‌ماند و چون وقت فرایض نزدیک می‌شد، روح و روانش متغیّر می‌گشت و رنگ از رخسارش می‌پرید.

با آنکه مرکب‌هایی در اختیار داشت، مسافت 450 کیلومتری مدینه تا مکّه معظّمه را زیر اشعه سوزان آفتاب حجاز و روی سنگریزه‌های داغ بیابان، پیاده می‌پیمود و به این شکل 25 مرتبه پیاده به زیارت کعبه شتافت تا رضایت خدای خویش را بیشتر فراهم آورد.

کرامت و بخشندگی امام حسن (ع)

امام مجتبی (ع)از خیل ستارگان پرفروغ است. او به «کریم اهل بیت» شهرت دارد. رفتار کریمانه او در سینه تاریخ موج می‌زند و جهانیان سرگشته درهم و دینار را به تحیّر وا می‌دارد. فردی از چادرنشینان خدمت امام مجتبی (ع) شرفیاب شد. قبل از آنکه اظهار نیاز کند، حضرت امر فرمود که هرچه در خزانه هست، به او بدهند. وقتی به سراغ خزانه رفتند، مبلغ 20 هزار درهم یافتند و همه را به سائل نیازمند دادند. مرد سائل که از رفتار سخاوتمندانه امام به شگفت آمده بود، عرض کرد: آقای من! چرا به من فرصت ندادید تا نیاز خود را بیان کنم و در مدح شما سخن بگویم؟ امام در پاسخش فرمود: «ما گروهی هستیم که بخشش‌هایمان تازه و بی‌درنگ صورت می‌گیرد.» امام مجتبی (ع) در جود و کرم از همگان سبقت گرفته بود؛ آن‌چنان که با بذل و بخشش‌های خداپسندانه، دست از دارایی‌های خویش می‌کشید و همه را در راه خشنودی خدا تقدیم می‌کرد. این، در واقع بیانگر بی‌اعتنایی آن حضرت به مظاهر فریبنده دنیا بود. در همین مورد نوشته‌اند: «امام مجتبی (ع) در طول عمر خود، دو بار تمامِ اموال و دارایی خود را در راه خدا خرج کرد و سه بار ثروت خود را به دونیم تقسیم کرد و نصف آن را برای خود نگهداشت و نصف دیگر را در راه خدا بخشید.» امام مجتبی (ع) نسبت به فقیرانِ فرهنگی و فریب خوردگان جاهل نیز قلب رئوف و دل مهربان داشت. گرچه آنها بر اثر فریب دشمنان با هتّاکی و بی‌حرمتی با امام برخورد می‌کردند؛ اما امام هیچ‌گاه از سخنان بیهوده آنان غضبناک نمی‌شد و با لطف و مهربانی آنها را نوازش می‌کرد و به رفع نیازهایشان همت می‌گماشت. آنان نیز با دیدن برخوردهای خاضعانه امام به حیرت می‌افتادند و در اندک مدّت از گفته‌های خویش ندامت می‌جستند و اظهار پیشمانی می‌کردند. نمونه بارز فروتنی امام با فقرزدگان فرهنگی و دین باختگان بی‌هویّت، ملاقات با آن مرد شامی است که جریانش در متون تاریخی بیان شده است.

پرتوهایی از کلام نورانی امام حسن (ع)

 از حضرت امام حسن (ع) پرسیده شد که بردباری یعنی چه؟ فرمودند: بردباری عبارت از فرو بردن خشم و اختیار خودداشتن است.

از حضرت پرسیده شده بزرگواری چیست؟ فرمودند: احسان به قبیله و تبار و تحمل خسارت و جرم آنها.

از امام حسن(ع) پرسیده شد که جوانمردی یعنی چه؟ فرمودند: جوانمردی عبارت است از حراست دین، و عزت نفس و بانرمش برخورد کردن و بررسی عملکرد خویش و پرداخت حقوق و دوستی کردن با مردم.

 از امام حسن (ع) معنای کرامت و بزرگ منشی را پرسیدند؟ فرمودند: بخشش پیش از خواهش و اطعام در هنگام قحطی.

 

سیره اجتماعی و سیاسی امام حسن مجتبی (ع)

 

امام حسن (ع) در زمان خویش، با دسته‌ای از ناهنجاری‌های سیاسی- اجتماعی مواجه بودند که برخی از آن‌ها، برآمده از سنت‌های پیشین، دسته‌ای زاده سیاست‌ها و رویکردهای دستگاه حاکمه و پاره‌ای ناشی از اوضاع جامعه اسلامی بود که در مجموع رفتاری مدبرانه و هوشیارانه، از سوی رهبری مذهبی چون امام حسن (ع) را اقتضا می‌کرد. امام در رویارویی با آنچه در جامعه زمانش بروز داشت، بر اساس راهبردهایی اقدام کردند؛ راهبردهایی که دست کشیدن از آن‌ها هرگز در قاموس امامت نمی‌گنجید، چنان‌که دیگر پیشوایان مذهبی، به پیروی از سنت نبوی چنین بوده‌اند. سه راهبرد مهم امام حسن (ع) یعنی اصلاح جامعه بر اساس کتاب خدا و سنت پیامبر (ص) و به بیان دیگر دینی‌سازی جامعه، حفظ خون مردم و تأمین امنیت اجتماعی و سه دیگر ترویج اخلاق و سنت‌های متعالی انسانی در رأس همه قرار داشت.

 

سیره فرهنگی و تربیتی امام حسن مجتبی علیه السلام

 

نگاهی کوتاه به شخصیت فرزندان آن حضرت نشان می‌دهد کمالات اخلاقی که از وجود مقدس آن گرامی نشأت گرفته است در سیمای فرزندان آن بزرگوار کاملا مشاهده می‌شود. امام مجتبی(ع) به عنوان الگو و نمونۀ یـک مـربیِ تمام عیار، در تربیت فرزندانی پاک‌طینت، صالح، شجاع، کارآمد و با کمال، نقش قابل توجهی ایفا کرد. آن حضرت با پرورش فرزندان تلاشگر، مسئولیت‌پذیر، مبارز، ایثارگر، دارای کمالات و خصایل پسندیده در دستیابی به اهـداف والای تربیتی، توفیق کامل داشت. آن گرامی با مراعات شیوه‌های تربیتی صحیح و تأمین نیازهای روحی و جسمی فرزندان، در شکوفایی استعدادها و باروری خلاقیت‌های آنان مسئولیت‌های پدرانه خویش را با کمال شایستگی به انـجام رسـانید و بـر اثر آن فرزندان امام مجتبی (ع) در زنـدگی آیـنده خـویش به کمالات و مراتب عالی انسانی نایل آمدند و هر یک نمونه‌ای بارز از انسان‌های وارسته شدند.

 

 

 

منبع: شبکه قرآن و معارف اسلامی، پایگاه اطلاع رسانی حوزه

 

 

 

انتهای خبر/ ج