سبلان ما گزارش می‌دهد؛

عزاداری بازار اردبیل؛ میراثی زنده در قلب تاریخ

ریشه‌های دلدادگی در تار و پود تاریخ این سرزمین تنیده شده و نام اردبیل را به‌عنوان «پایتخت حسینیت» در دل‌ها جاودانه ساخته است؛ اینجا، هر کوچه و پس‌کوچه، هر مسجد و حسینیه، قصه‌ای از ارادت و فداکاری روایت می‌کند.

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری تحلیلی «سبلان ما»، اردبیل، این دیار کهن، نه فقط یک شهر، بلکه تجلی‌گاه عشق و ارادت به سرور شهیدان، اباعبدالله الحسین (ع) است؛ ریشه‌های این دلدادگی در تار و پود تاریخ این سرزمین تنیده شده و نام اردبیل را به‌عنوان «پایتخت حسینیت» در دل‌ها جاودانه ساخته است؛ اینجا، هر کوچه و پس‌کوچه، هر مسجد و حسینیه، قصه‌ای از ارادت و فداکاری را روایت می‌کند.

 عزاداری در اردبیل، تنها یک مراسم سالانه نیست، بلکه یک جریان مستمر از عشق و دلدادگی است که در طول سال به اشکال گوناگون جاری است. اما با فرارسیدن ماه محرم، این شور و شعور حسینی به اوج خود می‌رسد. شهر، رنگ عزا به خود می‌گیرد و بیرق‌های سیاه، نوای غم را در آسمان طنین‌انداز می‌کنند.

 چند روز مانده به آغاز محرم، آیین سنتی «طشت‌گذاری» در اردبیل برگزار می‌شود. این مراسم، یادآور حرکت جوانمردانه امام حسین (ع) در سیراب‌کردن سپاه دشمن است و پیامی از مروت و انسانیت را به جهانیان مخابره می‌کند. در این آیین، محلات شش‌گانه اردبیل با نظمی خاص در مسجد جامع گرد هم می‌آیند و با نوحه‌خوانی و سینه‌زنی، عشق و ارادت خود را به سرور شهیدان ابراز می‌دارند.

بازار عزا، تجلی همدلی و ایثار

 در روزهای دوم تا هشتم محرم، دسته‌های عزاداری محلات شش‌گانه به سمت بازار تاریخی اردبیل حرکت می‌کنند. در این ایام، بازار تعطیل می‌شود و بازاریان با دلی سرشار از ارادت، به استقبال عزاداران می‌روند و از آن‌ها پذیرایی می‌کنند. بازار عزا، تجلی‌گاه همدلی، ایثار و وحدت مردم اردبیل در عزای حسین (ع) است.

مغازه‌های راسته‌بازار قیصریه کنار مسجد جامع این روزها خود تبدیل به حسینیه و محلی برای توزیع نذری شده‌اند، بوی چای نذری و حلوا تمام فضای راسته‌بازار را پر کرده است؛ یکی از مغازه‌داران که سالیان سال است نذر چای در روزهای محرم دارد، به خبرنگار «سبلان ما»، می‌گوید: ما از کودکی در این بازار بوده‌ایم و عشق به امام حسین (ع) در دل ما ریشه دوانده است؛ این نذر چای، ادای دینی است به سیدالشهدا (ع) و فرصتی است برای سهیم‌شدن در این عزای بزرگ. ما با تمام وجود در خدمت عزاداران هستیم و امیدواریم که این عزاداری‌ها مورد قبول درگاه الهی قرار گیرد.

 این مغازه‌دار، با چهره‌ای مصمم و قلبی سرشار از عشق، به ما می‌گوید که این سنت، نسل به نسل در خانواده آن‌ها منتقل شده و آن‌ها مفتخرند که در این روزهای پرفیض، پذیرای عزاداران حسینی باشند. او معتقد است که برکت امام حسین (ع) در زندگی و کسب و کار آن‌ها جاری است و همین امر، انگیزه‌ای مضاعف برای ادامه این راه به آن‌ها می‌دهد.

 روایت پیرغلام حسینی از نظم و ترتیب خاص عزاداری در بازار اردبیل

 برای درک عمیق‌تر از ساختار و نظم بی‌نظیر عزاداری در اردبیل، با یکی از پیر غلامان حسینی که سالیان سال است در این مراسم شرکت می‌کند، به گفتگو نشستیم.

 حاج پناهی با چهره‌ای نورانی و صدایی لرزان از عشق، به خبرنگار«سبلان ما»، می‌گوید: محرم اردبیل، یک چیز دیگر است. اینجا، همه چیز بر اساس نظم و ترتیب خاصی پیش می‌رود که ریشه در تاریخ و فرهنگ این شهر دارد.

 این پیرغلام حسینی در ادامه به تقسیم‌بندی محلات اردبیل اشاره می‌کند و می‌گوید: مهم‌ترین پایه نظم و ترتیب عزاداری‌های اردبیل، تقسیم‌بندی محلات است. اردبیل از قدیم به شش محله تقسیم شده است: سه محله حیدری و سه محله نعمتی. این محلات به ترتیبی خاص برای عزاداری به بازار می‌آیند. البته در بین این محلات، یک محله نقش بزرگ‌تر، یکی نقش میانه و دیگری نقش کوچک‌تر دارد.

 این پیرغلام حسینی در توضیح بیشتر این تقسیم‌بندی می‌افزاید: محلات حیدری شامل طوی (تابار) به‌عنوان برادر بزرگ‌تر، اوچدکان به‌عنوان برادر متوسط و پیر عبدالملک به‌عنوان برادر کوچک‌تر هستند؛ در محلات نعمتی نیز، گازران به‌عنوان برادر بزرگ‌تر، سرچشمه (چشمه باشی) به‌عنوان برادر متوسط و عالی‌قاپو (دروازه) به‌عنوان برادر کوچک‌تر قرار دارند. دیگر مساجد و محلات شهر به‌عنوان زیرشاخهٔ این شش مسجد و محله طبقه‌بندی می‌شوند و هر کدام دسته عزاداری مشخص و مجزا دارند.

حاج پناهی سپس به تشریح حرکت دسته‌های عزاداری در بازار اردبیل می‌پردازد: اول بیرق بزرگ محله در جلوی دسته به حرکت در می‌آید. این بیرق‌ها بعضاً بسیار قدیمی و عمر بیش از چند قرن را دارند و با دقت نگهداری شده‌اند. از جمله بیرق مسجد گازران که زرباف است و نادرشاه اهدا کرده است. پشت بیرق نیز بزرگان محله و علما با احترام و رعایت ردیف و ترتیب حرکت می‌کنند و بعد طبال‌ها و دسته‌های سینه‌زن یا دسته زنجیرزن‌ها به عزاداری می‌پردازند.

این پیرغلام با لحنی حماسی ادامه می‌دهد: زمانی که دسته یکی از محلات شش‌گانه حرکت کرد، پشت سرش شاخه‌هایش به ترتیب با همان ترکیب حرکت می‌کنند و از محلات بزرگ و راسته‌بازار می‌گذرند و وقتی به محله خود باز می‌گردند، مراسم پایان‌یافته و روز دیگر نوبت محله دیگر است.

 این دلداده راه حسین(ع) با اشاره به ترتیب عزاداری محلات شش‌گانه در اردبیل می‌گوید: عزاداران محله گازران (اونچی میدان) اولین دسته از محلات شش‌گانه اردبیل هستند که در روز دوم محرم در بازار به عزاداری می‌پردازند. این محله ۱۳ شعبه تابعه دارد؛ دستجات عزاداری محله سرچشمه دومین دسته هستند که روز سوم محرم و در صورت مصادف بودن روز سوم محرم با جمعه روز بعد در بازار به عزاداری می‌پردازند، شعبات تابعه محله سرچشمه شامل تعداد زیادی از مساجد و محلات است که هر ساله نیز با بزرگ‌تر شدن شهر و افزایش مساجد به این رقم افزوده می‌شود.

حاج پناهی ادامه می‌دهد: دستجات عزاداری محله عالی‌قاپو در نوبت سوم قرار دارند که برای عزاداری به بازار می‌آیند و شامل دودسته سینه‌زنی و زنجیرزنی هستند؛ شعبات این محله نیز شامل مساجد و محلات زیادی است؛ دستجات عزاداری محله پیر عبدالملک چهارمین محله از محلات شش‌گانه هستند که در بازار اردبیل عزاداری می‌کند؛ این محله شامل ۱۷ شعبه تابعه است و دستجات عزاداری محله اوچدوکان به‌عنوان پنجمین محله مصادف با روز هفتم ماه محرم به عزاداری در بازار اردبیل می‌پردازند. محله اوچدوکان اردبیل شامل دسته سینه‌زنی و زنجیرزنی در خود محله اوچدوکان و ۲۳ شعبه تابعه است.

این پیرغلام حسینی اردبیلی می‌افزاید: محله طوی آخرین محله است که با دستجات و محلات تابعه خود در روز هشتم محرم به عزاداری در بازار اردبیل می‌پردازد. شعبات تابعه این محله شامل محلات و مساجد زیادی است. پرچم محله طوی در نوع خود منحصربه‌فرد بوده و ازنظر ارزشیابی، پرچم محلات دیگر در پشت این پرچم قرار می‌گیرد.

 این پیرغلام، با این توضیحات دقیق و جامع، تصویری روشن از نظم و ترتیب عزاداری در اردبیل را برای ما ترسیم می‌کند و نشان می‌دهد که این مراسم، تنها یک عزاداری ساده نیست، بلکه یک رویداد فرهنگی و تاریخی است که بادقت و برنامه‌ریزی خاصی برگزار می‌شود.

اردبیل تا ابد نامش با حسین (ع) گره‌خورده است

 عزاداری محلات شش‌گانه اردبیل از ساعت ۱۰ صبح آغاز می‌شود و تا پاسی از شب ادامه دارد و «محرم گئجه‌لری» یا شب‌های محرم در اردبیل، فرصتی است برای تجدید پیمان با امام حسین (ع). مساجد تا پاسی از شب باز هستند و پذیرای عزادارانی که از دور و نزدیک برای عرض تسلیت آمده‌اند. دسته‌های عزاداری با نوای «حسینیم وای، حسینیم وای» در کوچه‌ها به راه می‌افتند و مورد استقبال گرم اهالی قرار می‌گیرند.

 این روزها در اردبیل صدای یا حسین از هر کوی و برزن اردبیل شنیده می‌شود و اردبیل، با این آیین‌ها و رسوم، نه‌تنها یک شهر، بلکه یک میراث گران‌بها از عشق و ارادت به خاندان عصمت و طهارت (ع) است. این شهر، نگینی درخشان در آسمان عزاداری است و نامش تا ابد با نام حسین (ع) گره‌خورده است.

تاسوعا، اجتماع بزرگ عاشقان

 در روز تاسوعا، آئین سنتی «شمع گردانی» در اردبیل برگزار می‌شود. در این مراسم، عزاداران به یاد ۴۱ منزل اسرای کربلا، به ۴۱ مسجد شهر می‌روند و شمع روشن می‌کنند. این آئین، نمادی از عشق و ارادت به علم‌دار کربلا، حضرت ابوالفضل‌العباس (ع) است.

 تجمع عظیم عاشقان حضرت ابوالفضل‌العباس (ع) در میدان عالی قاپوی اردبیل، شکوه و عظمت عزاداری اردبیلی‌ها را به نمایش می‌گذارد. در این اجتماع بزرگ، ده‌ها هزار نفر از عزاداران گرد هم می‌آیند و با نوحه‌خوانی و سینه‌زنی، عشق و ارادت خود را به خاندان عصمت و طهارت (ع) ابراز می‌دارند.

 عاشورا، اوج دلدادگی در اردبیل

روز عاشورا، روز اوج دلدادگی و فداکاری مردم اردبیل است. در این روز، مجالس زیارت عاشورا در مساجد و منازل برگزار می‌شود و دسته‌های عزاداری در خیابان‌ها به عزاداری می‌پردازند. نماز ظهر عاشورا به یاد آخرین نماز امام حسین (ع) برپا می‌شود و مراسم شبیه‌خوانی نیز اجرا می‌شود. شامگاه عاشورا، مراسم شام غریبان برگزار می‌شود و عزاداران در سوگ شهادت سرور و سالار شهیدان و یاران باوفایش به سوگ می‌نشینند.

 اردبیل به‌عنوان پایتخت حسینیت، با حفظ آیین‌های سنتی و پربار، در برابر دشمن زمان نیز با شور و شعور حسینی، با ندای «یا حسین» و «هیهات من الذله»، عشق و ارادت خود را به سرور شهیدان و آرمان‌های والای ایشان ابراز می‌دارد و در این راه، سر می‌دهد تا نشان دهد که حسینیت در رگ‌های این شهر جاری است و هرگز در برابر ظلم و استبداد سر خم نخواهد کرد.

انتهای خبر/ ش