آیین‌های خاص محرم در اردبیل

سبلانه:مراسم سوگواری ایام محرم در اردبیل به سبک و سیاقی خاص برگزار می شود؛ آیین هایی که از قدیم الایام تغییر چندانی نکرده اند و همچنان با شورخاصی هر سال در محرم تکرار می شوند.

به گزارش خبرنگار سرویس مذهبیسبلانه، مراسم سوگواری ایام محرم در اردبیل به سبک و سیاقی خاص برگزار می شود؛ آیین هایی که  از قدیم الایام تغییر چندانی نکرده اند و همچنان با شورخاصی هر سال در محرم تکرار می شوند.

 

مراسم استقبال از محرم

همزمان با روز شهادت مسلم‌ابن عقیل(ع) در روز عرفه،ا اردبیلی‎ها به رسمی دیرینه به استقبال محرم الحرام می روند؛ در نهم ذی الحجه عزاداران و عاشقان اباعبدالله‌الحسین(ع)‌ در اردبیل در حالی که رخت عزا و سیاه به تن کرده اند بر سر و سینه می‌زنند و در سوگ سفیر حضرت امام حسین(ع) اشک ماتم می ریزند.

 

هر سال در سالگرد روز شهادت سيف بني هاشم حضرت مسلم بن عقيل (ع) دستجات عزاداري با حضور زنجيرزنان وارد مسير محلات ششگانه اردبيل مي شوند؛ ورود دسته عزاداري در روز شهادت حضرت مسلم بن عقيل (ع) به صحن خيابان و بازار و محلات اردبيل ، انتشار پيام آغاز ماتم حسيني در شهر داراالارشاد اردبيل است.

 

زنجيرزنان در سالروز شهادت سفیر حضرت امام حسین(ع) در شاه بيت هاي زنجير زني خود با اين ابيات مرحوم مضطر اردبيلي هم نوا مي شوند:

**خبردار اي عزاداران حسينون ياسي باشلاندي     اولونسون عالم اعلام حسينون ياسي باشلاندي

**مقام حضرت خاتم بو ساعت عرش اعلاده       حواس و فكري كليه قالوبدور غملي صحراده

**گورَر اوغلي حسين، غوطه ويرار بير قانلي درياده      گريبان چاك ائدر افغان حسينون ياسي باشلاندي

**اولورچون نهم ذالحج كه يعني بايرام آخشامي        سحر كه كسديلرقربان حسينون  ياسي باشلاندي

**هامي ير كربلا دشتي هامي گون يوم عاشورا         كفايتدور بو بير برهان حسينون ياسي باشلاندي

**آلور بازاريدن گوردوم كه بعضي شخصلر قاره         خبر آلدوم نه اوضاعدور آچوبلا نطق گفتاره

**مگر گورمورسن اطفالي دوشوبلر كوچه بازار        ديللر با دل سوزان حسينون ياسي باشلاندي

 

همچنین روز برگزاري مراسم عزاداري روز شهادت حضرت مسلم بن عقيل بيشتر این نوا هم شنیده می شود:

**گلور محرم آچيلدي پرچم           كبمون وار عشقي عزايه گلسون

**دخيل اولانلار ، مريض اولانلار        قرا گينسون دوايه گلسون

تشت گذاری آیینی خاص و متعلق به اردبیل

مراسم تشت گذاری که از روز 27 ذی الحجه به مدت سه روز در تمام مساجد اردبیل برگزار می شود بە یاد لبان تشنه حضرت اباعبدالله الحسن(ع) و یاران باوفایش برگزار می‌شودو این مراسم  مخصوص  شهرستان اردبیل است.

 

 

 

 

 

 

 

در آیین طشت‌گذاری کە خواستگاه اصلی آن اردبیل می‌باشد، طشت‌های آب را کە رمزی ازفرات است در مساجد و حسینیه‌ها می‌آورند و این اقدام بە تاسی از اقدامه سرور و سالار شهیدان و یادآور رفتار جوانمردانه امام حسین(ع) در مقابل سپاه “حر” است کە بە روایتی آن حضرت معصوم در روز ۲۵ ماه ذالحجه سال ۶۰ هجری قمری آب مشک‌ها را در طشت‌ها ریخته وتمام لشکر حر و اسبان آنها را سیراب کردند.

 

حرکت دستجات محلات شش گانه اردبیل در بازار

مهمترین پایه نظم و ترتیب عزاداریهای اردبیل، تقسیم بندی محلات است به این ترتیب که شهر اردبیل، از قدیم به شش محله (سه محله حیدری) و سه (محله نعمتی)  تقسیم شده اند که این محلات به ترتیبی خاص  برای عزاداری به بازار می آیند البته در بین این محلات، یک محله نقش بزرگتر و یکی نقش میانه و دیگری نقش کوچکتر دارد.

محلات حیدری که شامل طوی(تابار) برادر بزرگتر ، اوچدکان برادر متوسط و پیر عبدالملک برادر کوچکتر است و در محلات نعمتی نیز، گازران برادر بزرگتر و سرچشمه(چشمه باشی) برادر متوسط و عالی قاپو(دروازه) برادر کوچکتر است ؛ دیگر مساجد و محلات شهر به عنوان زیر شاخهٔ این شش مسجد و محله طبقه بندی می شوند و هر کدام دسته عزاداری مشخص و مجزا دارند

اول بیرق بزرگ محله در جلوی دسته به حرکت در می آید، این بیرقها بعضا بسیار قدیمی و عمر بیش از چند قرن را دارند و با دقت نگهداری شده اند. از جمله بیرق مسجد گازران که زر باف میباشد نادر شاه اهدا کرده است. پشت بیرق نیز بزرگان محله و علما با احترام و رعایت ردیف و ترتیب حرکت می کنند و بعد طبالها و دسته‌های سینه زن یا دسته زنجیر زنها.زمانی که دسته یکی از محلات ششگانه حرکت کرد، پشت سرش شاخه هایش به ترتیب با همان ترکیب حرکت می کنند و از محلات بزرگ و راسته بازار می گذرند و وقتی به محله خود باز می گردند، مراسم پایان یافته و روز دیگر نوبت محله دیگر است.

 

عزاداران محله گازران( اونچی میدان ) اولین دسته از محلات ششگانه اردبیل هستند که در روز دوم محرم در بازار به عزاداری می‌پردازند. این محله ‪۱۳ شعبه تابعه دارد که شامل مساجد محلات اکبریه، قاسمیه، صاحب الزمان، حسن عسگری، آقاکاظم، خاتم النبین، ائمه، چراغعلی، قاجاریه، زینبیه، امام سجاد، عباسیه و مسجد محله اونچی میدان است

دستجات عزاداری محله سرچشمه دومین دسته هستند که روز سوم محرم و در صورت مصادف بودن روز سوم محرم با جمعه روز بعد در بازار به عزاداری می‌پردازند، شعبات تابعه محله سرچشمه شامل مسجد محلات معمار، باب الحوائج، ولیعصر(عج)، رقیه (س) راه انزاب، فاطمیه، موسی بن جعفر(ع)، حافظیه، امام صادق(اقلیم شاه)، حاج قهرمان، محمدیه، اجیرلو، امام قلی، حسینیه، خیرآباد ، یساول و تازه شهر می‌باشد که هر ساله نیز با بزرگتر شدن شهر و افزایش مساجد به این رقم افزوده می‌شود

دستجات عزاداری محله عالی قاپو در نوبت سوم می باشد، که برای عزاداری به بازار می‌آیند و شامل دو دسته سینه زنی و زنجیرزنی می باشد. شعبات این محله شامل مساجد محلات زینال، معجز، کرداحمد، میرزابخشعلی، ملاباشی ، امام حسین (ع) ، غریبان ، جعفریه باغمیشه ، آرازعلی ، فاطمه الزهرا ، امام زین العابدین ‪ حافظ ، امام حسین(ع) محله سعدی، ملاهادی، باغمیشه، لیمان شاه، منصوریه و ملامومن است.

 

دستجات عزاداری محله پیرعبدالملک چهارمین محله‌ از محلات ششگانه هستند که در بازار اردبیل عزاداری می‌کند؛ این محله شامل ‪ ۱۷ شعبه تابعه می‌باشد که شامل مساجد محلات کوچه حسن آباد، کوچه انزاب، کوچه حسن المجتبی (ع) بهارآباد ، امام حسین (ع) ، رسالت، آزادی، مصطفی خمینی، عبدالله شاه (مهدیه)، سیدآباد، پیرشمس‌الدین، دسته انجمن شعرای دارالارشاد اردبیل، نمه لر، حاج حسینعلی ، جمعه مسجد ، کوچه علی (ع) ، پیرزرگر و محله پیرعبدالملک می‌باشد.

دستجات عزاداری محله اوچدوکان به عنوان پنجمین محله مصادف با روز هفتم ماه محرم به عزاداری در بازار اردبیل می‌پردازند. محله اوچدوکان اردبیل شامل ‪ دسته سینه زنی و زنجیرزنی در خود محله اوچدوکان و ۲۳ شعبه تابعه می‌باشد که به ترتیب مسجد جامع نیار ، عباسیه نیار ، محله مقدس نیار ، مسجد صفا ، مسجد امام رضا (ع) ، مسجد موسی بن جعفر (ع) ، مسجد هاشم آباد ، مسجد قائم آل محمد (عج) فاز یک شهرک سبلان ، محله جمشید آباد ، محله یوسف آباد ، مسجد ابوطالب ، محله آیت اله کاشانی ، مسجد ولی عصر ، مسجد سادات ، مسجد رقیه (س) ، مسجد عباس آباد ، مسجد جعفریه ، مسجد پیرمادر ، مسجد آبروان ، مسجد ابراهیم آباد ، مسجد یعقوبیه (که بزرگترین و قدیمی‌ترین شعبه محله اوچدوکان است) ، دسته سینه زنان محله اوچدوکان و دسته زنجیرزنان محله اوچدوکان را شامل می‌شود

محله طوی آخرین محله‌است که با دستجات و محلات تابعه خود در روز هشتم محرم به عزاداری در بازار اردبیل می‌پردازد. شعبات تابعه این محله به ترتیب شامل ججین که خود شامل دو محله می‌باشد ، مسجد محلات شام اسبی ، داشچیلار ، قدس ، انصار الحسین ، امام خمینی ، پادگان ارتش ، تیپ حضرت عباس (ع) ، جانبازان انقلاب ، انجمن دانشجویان، دانشگاه های محقق اردبیلی و آزاد اسلامی ، الزهرا و نواب صفوی و سایر ادارات دولتی می باشد. پرچم محله طوی در نوع خود منحصر به فرد بوده و ازنظر ارزشیابی ، پرچم محلات دیگر در پشت این پرچم قرار می‌گیرد.

شمع گردانی یا آیین "شمع‌پایلاما"

از ظهر تاسوعا آئین شمع گردانی توسط عزاداران و سوگواران سیدالشهدا آغاز میشود و شرکت  روز تاسوعا کنندگان با تهیه شمع به تعداد 41 عدد به نیت یوم مختص به حضرت ابوالفضل العباس (ع) در 41 مسجد شهر اردبیل اجرای آیین شمع گردانی در 41 مسجد شهر را نیزبرپا بودن 41 خیمه امام حسین (ع) در کربلا می داند ) که از دیرباز بنای آنها وجود داشته است اقدام به شمع گردانی میکنند و با این حرکت خود عشق و ارادت خود را به ساحت بابالحوائج حضرت عباس (ع) نشان میدهند

شمع‌گردانی فردی و جمعی صورت می‌گیرد و گاه دسته‌های عزاداری بزرگی هم تشکیل می‌دهند، عموما با پای پیاده این کار انجام می‌شود و در مورد قدمت آن حرف و حدیث گوناگون است اما طبق برخی نقل و قول‌ها مربوط بە ۳۰۰ سال پیش می‌شود که بنیان گذارده شده است و قدیمی‌ها معتقدند در اردبیل ۴۱ باب مسجد وجود داشته که این کار هم برای نذر تاسوعا و طلب شفاعت از سقای کربلا و همراهی با همراهان حسین(ع) در شب تاسوعا اندیشیده شده و هم منبعی بوده برای تامین روشنایی مساجد در طول سال که از شمع‌های جمع شده برای روشن نگاه داشتن فضای مسجد استفاده می‌شده است.

معمولا صاحبان هیات‌ها از قبل جایگاهی را بە این منظور مشخص می‌کنند که محل افروختن شمع است

اجتماع بزرگ روز تاسوعا در اردبیل

ا

 بعد از پایان عزاداری محلات ششگانه در سطح شهر در شب تاسوعا هیئتها و دستهجات عزاداری در مساجد محلات همسایه تا پاسی از شب عزاداری کرده به طوری که در این شب عزاداری اهالی تا پخش اذان صبح ادامه پیدا میکند.

چند سالی است که اجتماع بزرگ تحسینیان اردبیل در  میدان عالی قاپو برگزار می شود و مداحان به نوحه سرایی می پردازند و تا صبح به عزاداری می پردازند.

شبیه خوانی

همزمان با عاشورای حسینی، گروه‌های کثیری از عاشقان اهل بیت(ع) در نقاط مختلف شهر اردبیل با برپایی آیین‌های شبیه‌خوانی، فجایع خونبار دشت کربلا را برائ عزاداران ترسیم می‌کنند.

 آیین‌های سنتی شبیه‌خوانی روز عاشورا در اردبیل در میادین و یا مقابل مساجد در سه نوبت سپیده دم، ظهر و شامگاه عاشورا با شکوهی خاص اجرا می‌شود.

مراسم شبیه‌خوانی بە دو نوع ثابت و سیار بە اجرا در می‌آید و در عزاداری‌ روز عاشورا گروه‌های شبیه‌خوانی سیار سوار بر اسب با عبور از خیابان‌های شهر صحنه‌های کربلا را روایت می‌کنند.

 در بعضی از شهرها و روستاهای استان نیز میدانی بزرگ بە عنوان نمادی از میدان جنگ مهیا شده و یاران واهل بیت امام حسین(ع) در یک گوشه و لشکریان “عمرسعد” ملعون در گوشه‌ای دیگر قرار می‌گیرند و با ورود اصحاب امام بە کارزار حماسه کربلا و درنهایت با شهادت امام حسین(ع) و شبیه‌خوانی بە انجام می‌رسد.

در اغلب مناطق ایران بوِیژه در استان‌های آذری‌نشین خصوصا استان اردبیل در ایام تاسوعا و عاشورا ده‌ها گروه شبیه‌خوانی در تمامی روستاها و شهرها، صحنه‌های کربلا را با زبان نظم و نثر بە زیبایی هر چه تمام‌تر برای عزاداران ارائه می‌کنند و اشک جاری بر گونه‌های تماشاگران عمق تاثیرگذاری تعزیه را بە نمایش می‌گذارد.

شبیه‌خوانی در قبل‌ای نه چندان دور بە عنوان بهترین نوع تعزیه در ماه‌های محرم و صفر در اماکن مختلف شهرهای استان اردبیل بە اجرا در می‌آمد.

تعزیه” جناب مسلم“، تعزیه “خروج امام از مدینه“، تعزیه “حر بن یزید ریاحی“، تعزیه” تنور خونین“، تعزیه” ساربان“، تعزیه “تشییع پیکر شهدای کربلا توسط قبیله بنی اسعد“، تعزیه “شهادت علی‌اکبر(ع)” و تعزیه “اسارت اهل بیت امام” از جمله شبیه خوانی‌هایی بود که در قبل بە ترتیب در ایام محرم بە اجرا در می‌آمد اما امروزه تنها در ایام تاسوعا، عاشورا، دوازدهم محرم و اربعین مراسم شبیه‌خوانی برپا می‌شود.

مراسم شام غریبان

عاشقان و شیفتگان حضرت سیدالشهدا (ع) در شهر اردبیل در عصر عاشورا در حالی که شمع‌هایی در مظلومیت شهدا و اسرای کربلا بر افروخته بودند با زینب کبری در شب غریبانه دهم محرم همنوا شدند.

این مراسم که عصر امروز در میدان عالی‌قاپو اردبیل و خیابان‌های همجوار برگزار شد مردان و زنان عاشورایی این دیار بار دیگر بیعت خود را با امام حسین (ع) تجدید کردند و در حالی که بارها فریاد زدند «لبیک یا حسین (ع)» و «لبیک یا ابوالفضل (ع)» و «لبیک یا زینب کبری (س)» با مودت و دوستی اهل بیت پیمانی دوبارهمی بندند

 

 نذری در اردبیل

 

مردم اردبیل عقیده ویژه‌ای بە اطعام از سفر اباعبدالله الحسین(ع) داشته و معمولا از غذای پخته شده نذری برائ تبرک و شفای بیماران بە تبرک استفاده می‌کنند؛ پخش شربت، شیرینی، انواع نان‌ها و شیر گرم‌، چای و بە تازگی انواع ساندویج نیز در زمره نذورات عاشقان و ارداتمندان حضرت اباعبدالله(ع) درسطح استان اردبیل قرار گرفته است.

بعضی از خانه‌ها هیات‌های خود را برائ صرف صبحانه‌ای مفصل مرکب از سرشیر، ماست،‌کره، شیر و انواع مرباها و نان‌های روغنی و مغزدار دعوت می‌نمایند بعضی‌ها هم برائ ناهار تدارک دارند و  همچنین در این دو ماه بساط سفره‌های نذری حضرت عباس(ع) و فاطمه زهرا(س) و سایر ائمه توسط حاجت‌مندان کە حاجت روا شده‌اند، متداول است.

 

عزاداری مخصوص بازاریان اردبیل

عزاداری در بازار اردبیل از دوم محرم تا هشتم محرم انجام می‌پذیرد و یک روز جمعه ما بین دوم الی هشتم محرم تعطیل است ؛ بازاریان  بازار سرپوشیده اردبیل وقتی دسته ها وارد بازار می شوند مغازه ها را می‌بندند؛ در واقع هر 10 روز محرم بازار اردبیل به صئرت نیمه تعطیل است و هر مغازه داری بنا به نذر خود ، احسان بین عزاداران پخش می کند. 

انتهای پیام/