همراه با کلام الهی؛

سوره التغابن؛ مسئله آفرینش انسان

علامه طباطبایی درالمیزان سوره تغابن را از نظر سیاق ونظم مانند سوره حدید می‌داند که محور اصلی‌اش ترغیب مؤمنان به انفاق در راه خدا و تحمل سختی‌های ایمان به خدا و جهاد در راه اوست.

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی  «سبلان ما» ، سوره تَغابُن شصت و چهارمین سوره و از سوره‌های مدنی قرآن که در جزء ۲۸ جای گرفته است. این سوره را تغابن می‌نامند چون در آیه ۹ این سوره، روز قیامت، یوم التغابن (روز آشکار شدن زیانکاری در معامله زندگی) نامیده شده است. از جمله موضوعاتی که در این سوره مطرح شده بحث درباره معاد، مسئله آفرینش انسان، و چند دستور اخلاقی و اجتماعی مانند توکل به خدا، پسندیدگی قرض الحسنه و پرهیز از بُخل است.

 

از جمله آیات مشهور سوره تغابن آیه پانزدهم است که اموال و فرزندان را مایه آزمایش آدمی معرفی می‌کند و آیه هفدهم که انفاق در راه خدا را قرض به خدا توصیف می‌کند که خداوند آن را چندین برابر لحاظ می‌کند و پاداش می‌دهد. در فضیلت تلاوت این سوره، از جمله از پیامبر(ص) روایت شده است كسى كه سوره تغابن را قرائت كند، مرگ ناگهانی از او دفع می‌شود.

 

معرفی

 

این سوره را به این دلیل «‌تغابن‌» می‌نامند که در آیه ۹ آن، روز قیامت، یوم التغابن نامیده شده است. تغابن یعنی کم‌‌گذاشتن (با مخفی کاری) در معامله از حقِ طرف مقابل. «یوم التغابن» یعنی روزی که زیانکاری در معامله‌هایی که انسان با خداوند در زندگی کرده آشکار می‌شود. خسارت به این نحو است که یا کسی اصلاً با خداوند معامله نکرده باشد وجان و مالش را در راه خدا هزینه نکرده و یا در معامله کم گذاشته است و به آن‌چه وظیفه‌اش بوده عمل نکرده است.

 

ترتیب و محل نزول

سوره تغابن جزو سوره‌های مدنی و در ترتیب نزول، صد و دهمین سوره‌ای است که بر پیامبر(ص) نازل شده است. این سوره در چینش کنونی مُصحَف، شصت و چهارمین سوره است و در جزء ۲۸ قرآن جای دارد.

 

تعداد آیات و دیگر ویژگی‌ها

سوره تغابن ۱۸ آیه، ۲۴۲ کلمه و ۱۰۹۱ حرف دارد. این سوره به لحاظ حجمی جزو سوره‌های مُفَصَّلات (دارای آیات کوتاه) و نسبتاً کوتاه قرآن است. این سوره از آن رو که با تسبیح خداوند آغاز می‌شود، جزو سوره‌های مسبّحات است.

 

این سوره را در شمار سوره‌های ممتحنات نیز آورده‌اند که گفته شده این سوره‌ها با سوره ممتحنه تناسب محتوایی دارند. 

 

محتوا

موضوعاتی که در سوره تغابن مطرح شده، این مباحث است: بحث درباره معاد و روز جزا، مسئله آفرینش انسان و اینکه او به نیکوترین صورت آفریده شده است، چند دستور اخلاقی و اجتماعی مانند توکل به خدا، پسندیده‌بودن قرض الحسنه و قرض دادن در راه خدا و اجتناب از بُخل و اینکه اگر در راه ايمان به خدا و جهاد در راه او و انفاق در آن راه، دچار سختی‌هایی می‌شوید، همه به اذن خدا است.

علامه طباطبایی درالمیزان سوره تغابن را از نظر سیاق ونظم مانند سوره حدید می داند که محور اصلی‌اش ترغیب مؤمنان به انفاق در راه خدا و تحمل سختی‌های ایمان به خدا و جهاد در راه اوست

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّ مِنْ أَزْوَاجِكُمْ وَأَوْلَادِكُمْ عَدُوًّا لَكُمْ فَاحْذَرُوهُمْ ۚ وَإِنْ تَعْفُوا وَتَصْفَحُوا وَتَغْفِرُوا فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ (آیه ۱۴)

ترجمه:اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد، در حقيقت برخى از همسران شما و فرزندان شما دشمن شمايند، از آنان بر حذر باشيد، و اگر ببخشاييد و درگذريد و بيامرزيد، به راستى خدا آمرزنده مهربان است. مفسران گفته‌اند که عفو» به معناى گذشت و «صَفح» به معناى ترک سرزنش و «مغفرت» به معناى از ياد بردن و به فراموشى سپردن است و اين سه امر (عفو و صفح و مغفرت) سه گام در برخورد با خطاهاى ديگران و از جمله همسر و فرزند است. هم چنان گفته‌اند که در تمام قرآن، هيچ کجا کلمات عفو و صفح و مغفرت، پشت سر هم نیامده است، جز در مورد زندگى خانوادگى با همسر و فرزند. يعنى حتى در موردى كه هم‌فكرى نيست و بايد از آنان بر حذر بود، باز هم عفو و صفح و مغفرت را بايد مراعات كرد. 

 شیخ طوسى در تفسیر تبیان از ابن عباس روایت کرده که این آیه درباره عده‌اى از مسلمانان نازل شده که در مکه مسلمان شدند و اراده هجرت به مدینه کردند ولى زنان و اولاد آن‌ها مانع شدند و یا این که درباره گروهی نازل شده که قصد کار نیک و طاعت پروردگار داشتند ولی زنان و فرزندانشان مانع شدند.

 

مجاهد گوید: درباره قومى نازل شده که اراده اطاعت از خداوند کردند ولى آن‌ها را مانع گردیده بودند.

 

إِنَّمَا أَمْوَالُكُمْ وَأَوْلَادُكُمْ فِتْنَةٌ ۚ وَاللَّـهُ عِندَهُ أَجْرٌ‌ عَظِيمٌ (آیه ۱۵)

ترجمه: اموال شما و فرزندانتان صرفاً [وسيله‌] آزمايشى [براى شما]يند، و خداست كه نزد او پاداشى بزرگ است.

 

خداوند در آیه چهاردهم، برخی از همسران و فرزندان را دشمن آدمی معرفی می‌کند و در این آیه همه آنان را مایه آزمایش (فتنه) می‌داند.

 فتنه به معنای رنج‌ها و مشکلات و مصیبت‌ها و اموری است که انسان گرفتار آنها می‌شود و سبب آزمایش است.

 در تفسیر آمده است مال و فرزند جزو مهم‌ترین وسایل آزمایش‌اند؛ چراکه عشق به فرزند و عزیزبودن مال نزد آدمی، او را بین انتخاب آخرت و این دو (مال و فرزند) بر سر دوراهی قرار می‌دهد.بر اساس تفسیر المیزان این آیه با کنایه از غفلت از خدا به وسیله مال و اولاد و شیفتگی در برابر مال و اولاد دربرابر خدا نهى می‌کند.  از امیرالمومنین علی(ع) نقل شده است نگویید خدایا از فتنه و آزمایش به تو پناه می‌بریم؛ چراکه هر کسی دچار آن می‌شود، بلکه از فتنه‌های گمراه‌کننده به خدا پناه ببرید.

 

إِن تُقْرِ‌ضُوا اللَّـهَ قَرْ‌ضًا حَسَنًا يُضَاعِفْهُ لَكُمْ (آیه ۱۷)

ترجمه: اگر خدا را وامى نيكو دهيد، آن را براى شما دو چندان مى‌گرداند.

 

 

در کتاب‌های تفسیری آمده است منظور از قرض الحسنه در این آیه، انفاق در راه خداست؛ علامه طباطبایی قرض دادن به خدا را همان انفاق دانسته و تعبیر به اقراض(قرض دادن به خدا) را برای ترغیب و برانگیختن مؤمنان به این کار دانسته است. براین اساس می‌توان گفت که قرض الحسنه اصولاً قرض دادن رائج نیست که باز پرداختی در آن باشد بلکه انفاق و بخشیدن در راه خداست و یا لااقل انفاق را هم شامل می شود. اما تفسیر تسنیم ، «قرض الحسنه» در فرهنگ و اصطلاح قرآنی را هر کار خیری دانسته که انسان برای خدا انجام می‌دهد، عبادت باشد یا انفاق مالی یا کار عام المنفعه؛ بنابراین شامل قرض الحسنه فقهی هم می‌شود و خداوند برای اینکه بیان کند عملِ خیر نزد خداوند محفوظ می‌ماند، بلکه آن را چندین برابر می‌کند، برای توصیف آن از عبارت «قرض الحسنه» استفاده کرده است؛ چنانکه در قرض، اصل مال محفوظ است و به صاحبش برمی‌گردد.

 

فضیلت و خواص

 

از پیامبر(ص) روایت شده است اگر كسى سوره تغابن را تلاوت كند، مرگ ناگهانی از او دفع می‌شود. همچنین از امام صادق(ع) نقل شده است اگر این سوره را در نمازهای واجب قرائت كند، این سوره در روز قیامت شفیع او می‌شود و شهادت‌دهنده عادلی است كه نزد خداوند در روز قیامت به سود قاری شهادت می‌دهد. آنگاه از او جدا نمی‌شود تا اینكه او را وارد بهشت سازد  از امام باقر(ع) روایت شده است اگر کسی همه سوره‌های مُسَبِّحات را قرائت كند، پیش از آنكه بمیرد امام زمان(ع) را درک می‌كند و اگر بمیرد در جوار پیامبر خواهد بود.

 

در تفسیر برهان برای قرائت این سوره خواصی چون امنیت و دفع شر دشمن و همچنین پیدا شدن شیء گم‌شده نقل شده است.

 

انتهای خبر/ ج