همراه با کلام الهی؛

سوره دخان؛ نزول قرآن در شب قدر

به نوشته المیزان، هدف اصلی سوره دخان تهدید به عذاب دنیا و آخرت است و این تهدید متوجه کافرانی است که از روی هوی‌وهوس در حقانیت قرآن تردید دارند.

به گزارش سبلان ما، سوره دُخان چهل و چهارمین سوره و از سوره‌های مکی قرآن است که در جزء ۲۵ جای دارد. این سوره را از آن‌رو دُخان نامیده‌اند که آیه دهم آن، از عذابی به نام دخان (دود) برای کافران سخن گفته است.

سوره دخان، قرآن را نازل‌شده در شب قدر معرفی می‌کند و به کافران که در قرآن شک می‌کنند، هشدار به عذاب می‌دهد. در این سوره همچنین داستان حضرت موسی و قوم بنی‌اسرائیل و قوم فرعون آمده است.

درباره ثواب قرائت سوره دخان، از جمله از پیامبر(ص) نقل شده است هر کس سوره دخان را در شب جمعه بخواند، گناهانش آمرزیده خواهد شد. در کتاب مفاتیح الجنان یکی از اعمال شب ۲۳ رمضان قرائت سوره دخان بیان شده است.

 

معرفی

 

این سوره را از آن رو دُخان (به معنای دود) نامیده‌اند که آیه دهم آن از عذابی به نام دخان برای کافران سخن گفته است.

 

مکان و ترتیب نزول

سوره دخان جزو سوره‌های مکی و در ترتیب نزول، شصت و چهارمین سوره‌ای است که بر پیامبر(ص) نازل شده است. این سوره در چینش کنونی مُصحَف، چهل و چهارمین سوره است و در جزء ۲۵ قرآن جای دارد.

 

تعداد آیات و دیگر ویژگی‌ها

سوره دخان ۵۹ آیه، ۳۴۶ کلمه و ۱۴۷۵ حرف دارد. این سوره با حروف مُقَطَّعه «حم» (حا میم) آغاز می‌شود؛ بر همین اساس آن را جزو سوره‌های حوامیم دانسته‌اند. سوره دخان به لحاظ حجمی جزو سوره‌های مَثانی و کمتر از یک حِزب است.

 

محتوا

به نوشته المیزان، هدف اصلی سوره دخان تهدید به عذاب دنیا و آخرت است و این تهدید متوجه کافرانی است که از روی هوی وهوس در حقانیت قرآن تردید دارند. سوره دخان به نزول قرآن در شب قدر از سوی خداوند برای هدایت انسان‌ها اشاره دارد. 

 طبق تفسیر نمونه، سوره دخان همانند دیگر سوره‌های مکی بیشتر از عقاید سخن گفته است. توحید، معاد و قرآن سه محور اصلی آن است؛ افزون بر این در آن از عذاب‌های کافران، داستان حضرت موسی(ع) و بنی اسرائیل و قوم فرعون و فلسفه خلقت سخن به میان آمده است

 

داستان موسی و بنی‌اسرائیل: رسالت موسی، امر خداوند برای خروج مؤمنان از مصر، عبور از دریا، غرق شدن فرعونیان و نجات بنی‌اسرائیل، برتری آنان بر جهانیان، آیه‌های ۱۵-۳۲

 

فضیلت و خواص

 

طبق حدیثی از پیامبر، هر کس سوره دخان را در شب جمعه بخواند، گناهانش آمرزیده خواهد شد. همچنین از امام صادق نقل شده است هر کس سوره دخان را در نمازهای واجب و مستحب بخواند، خداوند در روز قیامت او را همراه با مؤمنان محشور خواهد کرد و او را در سایه عرش خود قرار دهد و در محاسبه اعمال بر او آسان خواهد گرفت و نامه عملش را به دست راستش خواهد داد.

 در کتاب مفاتیح الجنان یکی از اعمال شب ۲۳ رمضان (از شب‌های قدر)، قرائت سوره دخان بیان شده است.

 

آیات مشهور

كَمْ تَرَكُوا مِنْ جَنَّاتٍ وَعُيُونٍ*فِي جَنَّاتٍ وَ عُيُونٍ *وَزُرُوعٍ وَمَقَامٍ كَرِيمٍ*وَنَعْمَةٍ كَانُوا فِيهَا فَاكِهِينَ*كَذَٰلِكَ ۖ وَأَوْرَثْنَاهَا قَوْمًا آخَرِينَ *فَمَا بَكَتْ عَلَيْهِمُ السَّمَاءُ وَالْأَرْضُ وَمَا كَانُوا مُنْظَرِينَ ( آیات ۲۵تا ۲۸)

[وه،] چه باغها و چشمه‌سارانى [كه آنها بعد از خود] بر جاى نهادند، و كشتزارها و جايگاه‌هاى نيكو، و نعمتى كه از آن برخوردار بودند.[آرى،] اين چنين [بود] و آنها را به مردمى ديگر ميراث داديم.و آسمان و زمين بر آنان زارى نكردند و مهلت نيافتند. این آیات در باره قوم بنی اسرائیل(فرعونیان) پس از غرق شدنشان در دریا و اشاره به امکاناتی است که از آنها بهره‌مند بودند. 

 ولی در گزارش‌های تاریخی است که امام علی (ع) در مسیر رفتن به جنگ صفین وقتی به مدائن (ساباط شهر بَهُرَ سیر)رسید در ایوان کسری و آثار به جا مانده از آنها گردشی کرد بادها بر ديار آنها برگذشت گويا از پيش وعده‌اى داشتند. 

 امام (ع) به او فرمود چرا نمی‌گویی: 'كَمْ تَرَكُوا مِنْ جَنَّاتٍ وَعُيُونٍ*فِي جَنَّاتٍ وَ عُيُونٍ *وَزُرُوعٍ وَمَقَامٍ كَرِيمٍ*وَنَعْمَةٍ كَانُوا فِيهَا فَاكِهِينَ*كَذَٰلِكَ ۖ وَأَوْرَثْنَاهَا قَوْمًا آخَرِينَ *فَمَا بَكَتْ عَلَيْهِمُ السَّمَاءُ وَالْأَرْضُ وَمَا كَانُوا مُنْظَرِينَ...آن‌گاه امام فرمود اینان کسانی بودند که از دیگران (قدرت و شکوه) را به ارث بردند و اینک خودشان و آثارشان میراث دیگران گشته است.ايشان شكر نعمت به جاى نياوردند و بر اثر گناه ، دنيايشان را از آنان ستاندند.از كفران نعمت بپرهيزيد تا عذاب بر شما فرو نيايد.

 

إِنَّ الْمُتَّقِينَ فِي مَقَامٍ أَمِينٍ (آیه ۵۱)

 

 

به راستى پرهيزگاران در جايگاهى آسوده [اند]،در بوستانها و كنار چشمه‌سارها. از آیه ۵۱ تا ۵۷ به گوشه‌ای از نعمت‌هایی که متقین در قیامت از آن بهره‌مند هستند اشاره شده است . «مقام امین» که که همان بهشت های دارای چشمه‌سارهاست جایی ثابتی است که متقین در آن از هر گونه ناخوشی مصون هستند. 

امام صادق(ع) در روایتی در تفسیر نورالثقلین در امان بودن از بلایا در دنیا را نیز از مصادیق این آیه برشمرده و با تقوا را کسی دانسته که در پی عمل کردن به چیزی باشد که خداوند دوست دارد و فرموده است هر بنده‌اى به آنچه خداوند عزّ و جل دوست دارد روى آورد، خداوند به آنچه او دوست دارد متوجه شود،و هر كس به خدا پناهنده شود خداوند او را حفظ كند،و هر كه خدا به او رو كند و او را حفظ كند، باكى ندارد كه آسمان به زمين افتد،يا بلايى فرود آيد كه همۀ مردم زمين را فرو گيرد، او به وسيله تقوا در پناه خدا از هر بلايى محفوظ خواهد بود،آيا اين طور نيست كه خداوند مى فرمايد:«إِنَّ الْمُتَّقِينَ فِي مَقامٍ أَمِينٍ». افراد با تقوا در مقام امن هستند.

 

 

انتهای خبر/ ج