همراه با کلام الهی؛

سوره بَلَد؛ «اصحاب میمنه» و «اصحاب مشئمه»

علامه طباطبایی محور اصلی سوره بلد را بیان این واقعیت دانسته که انسان در دنیا از لحظه آغاز زندگی تا مرگ آسایش و آرامش بدون سختی ومشقت ندارد وسعادت خالص و راحتی بدون مشقت فقط در جهان آخرت برایش تحقق می یابد.

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی«سبلان ما»، سوره بلد نودمین سوره و از سوره‌های مکی قرآن که در جزء سی‌ام قرآن جای گرفته است. این سوره با سوگند به بلد ـ که اشاره به سرزمین مکه داردـ آغاز می‌شود؛ به همین دلیل آن را بَلَد نامیده‌اند. خداوند در سوره بلد به این می‎‌پردازد که زندگی انسان در عالم دنیا پیوسته با رنج عجین است و در بخش دیگر با شمردن برخی از نعمت‌ها به ناسپاسی انسان در مقابل این نعمت‌ها اشاره می‌کند. در سوره بلد باارزش‌ترین اعمال انسان آزادسازی برده‌ها، غذادادن و کمک به بینوایان معرفی شده است. در فضیلت تلاوت این سوره از پیامبر (ص) نقل شده است هر كس سوره بلد را بخواند، خداوند او را از غضب خود در روز قیامت ایمن می‌کند

نامگذاری

سوره بلد با سوگند به «بَلَد» آغاز می‎‌شود و به همین سبب بلد نامگذاری شده است.

بلد به معنای سرزمین اسj و در اینجا اشاره به سرزمین مکه دارد.

 

محل و ترتیب نزول

سوره بلد جزو سوره‌های مکی و در ترتیب نزول سی و پنجمین سوره‌ای است که بر پیامبر(ص) نازل شده است. این سوره در چینش کنونی مصحف، نودمین سوره است و در جزء سی‌ام قرار دارد.

 

تعداد آیات و دیگر ویژگی‌ها

سوره بلد ۲۰ آیه، ۸۲ کلمه و ۳۴۳ حرف دارد. این سوره جزو سوره‌های مُفَصَّلات و از سوره‌هایی است که با سوگند آغاز می‌شوند.

 

محتوا

سوگند به شهر مکه برای بیان عظمت و قداست آن، آغازگر این سوره است. سپس به آفرینش انسان و اینکه زندگی او همراه با رنج و محنت است اشاره شده است. سخت‌ترین اما باارزش‌ترین اعمال انسان، آزادسازی برده‌ها، غذادادن و کمک به بینوایان معرفی شده و خداوند نیکوکاران را «اصحاب میمنه» (اصحاب یمین، بهشتیان) و بدکاران را «اصحاب مشئمه» (اصحاب شمال، دوزخیان) خوانده است. 

علامه طباطبایی نیز محور اصلی سوره را بیان این واقعیت دانسته که انسان در دنیا از لحظه آغاز زندگی تا مرگ آسایش و آرامش بدون سختی ومشقت ندارد وسعادت خالص و راحتی بدون مشقت فقط در جهان آخرت برایش تحقق می یابد.

 

نکاتی در باره آیات ۱ و۲

لا أُقْسِمُ بِهَٰذَا الْبَلَدِ در قرآن سه بار جمله‌ «لا أُقْسِمُ» به كار رفته است. آیات ۱و۲ سوره قیامت لَا أُقْسِمُ بِيَوْمِ الْقِيَامَةِ وَلَا أُقْسِمُ بِالنَّفْسِ اللَّوَّامَةِ و این آیه و اهل تفسير آن را دو گونه معنا كرده‌اند. گروهى حرف لا را زائد دانسته و آن را (قسم مى‌خورم) معنا كرده‌اند و گروهى آن را (سوگند نمى‌خورم) ترجمه كرده‌اند، به اين معنا كه مسئله به قدرى روشن است كه نيازى به سوگند خوردن نيست. 

 تفسیر نور سه احتمال برای آیات ا و۲ نقل کرده است ۱-به اين شهر (مكه) سوگند. در حالى كه تو در اين شهر ساكن هستى. ۲- به شهرى كه اهانت تو راحلال مى‌شمرند سوگند نمى‌خورم.۳-دست تو در مورد اين شهر باز است و در فتح مكه هر تصميمى كه درباره مخالفان بخواهى مى‌توانى بگيرى. 

 

شأن نزول آیه «لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسانَ فِي كَبَدٍ»

در تفسیر مُقاتل بن سلیمان آمده است آیه چهارم سوره بلد، «لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسانَ فِي كَبَدٍ»، در مورد حارث بن عمرو بن نوفل بن عبدمناف قرشی نازل شد. وی هنگامی که در مدینه بود، مرتکب گناهی شد؛ پس نزد پیامبر(ص) آمد و پرسید کفاره آن چیست. پیامبر(ص) گفت برو و بنده‌ای آزاد کن یا شصت مسکین را غذا بده. حارث پرسید غیر از این نیست؟ پیامبر(ص) گفت همان بود که گفتم. حارث غم‌زده راه افتاد تا اینکه به یاران خود رسید و گفت: به خدا نمی‌دانستم وارد دین محمد شوم، مالم با کفارات و انفاق در راه خدا کم می‌شود. محمد گمان می‌کند ما این مال را در راه پیدا کرده‌ایم، بلکه من مال زیادی خرج کردم. پس آیه «لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسانَ فِي كَبَدٍ» نازل شد.

 البته برخی از تفاسیر غیرروایی این شأن نزول را در ذیل آیه «يَقُولُ أَهْلَكْتُ مالًا لُبَداً...» آورده‌اند.

مجمع البیان هم آیات ۴ به بعد را درباره حارث بن عامر دانسته که به گمانش دارایی‌اش را در راه اسلام با کفاره و انفاق از دست داده است و اظهار پشیمانی می‌کند. 

نویسنده تفسیر تسنیم می‌گوید برخی از مفسران مانند زمخشری در کشاف خواستند بین کَبِد و کَبَد تناسبی ادبی و لغوی برقرار کنند و گفته‌اند«کَبَد» یعنی درد و رنج، «کبِد» یعنی آن عضو گوارشی؛ چون وقتی حوادث سخت و دردناک بر بدن تحمیل شد آن «کبِد» آسیب می‌بیند از این جهت درد و رنج را گفتند «کبَد»

 

معنای نجدین

تفسیر مجمع البیان هدایت به راه خیر و شر و هدایت کودک به سینه مادر برای تغذیه را از احتمالات درباره آیه وَ هَدَيْنَاهُ النَّجْدَيْنِ ذکر کرده است.وی هم‌چنان نجد را به معنای محل بلند و مرتفع دانسته و در توجیه اطلاق نجد به راه شر می‌گوید: منظور از مرتفع بودن شر آشکار بودن آن است زیرا هر دو راه خیر و شر برای مکلفان آشکار است و خداوند از شر و خیر، هردو تعبیر به نجد کرده است طبرسی هم‌چنان احتمال داده که اطلاق «نجد» به معنای بلندی و ارتفاع برای شر به این جهت باشد که اجتناب از شر باعث بلندی و رفعت مقام انسان می‌شود

 

ابوبصير از امام صادق (ع) روايت کرده هر كس سوره بلد را در نماز واجبش بخواند در دنيا به صالح بودن معروف شود و در آخرت به اینكه نزد خداوند جایگاهی ویژه دارد شهرت یابد و از رفيقان پيامبران و شهيدان و صالحين خواهد بود. 

 ابی بن کعب از قول رسول خدا (ص) آورده هر كس سوره بلد را قرائت نماید خداوند او را از غضب خود در روز قیامت ایمن می‌دارد، و از گردنه‌های سخت سفر آخرت نجات می‌یابد.

 

در تفسیر برهان برای قرائت این سوره خواصی چون ایمنی نوزاد (اگر این سوره در نوشته ای همراهش باشد) و همچنین درمان بیماری های تنفسی اگر آب نوشته آن استنشاق شود ذکر شده است

 

انتهای خبر/ ج