همراه با کلام الهی؛

سوره بَیِّنه؛ توصیف عناد اهل‌کتاب در پذیرش اسلام

سوره بینه عناد و دیرباوری اهل کتاب در پذیرش حقانیت اسلام و رسالت پیامبر(ص) را توصیف می‌کند و آنان و مشرکان را بدترینِ آفریدگان و مستوجب آتش می‌داند. از سوی دیگر مؤمنان و صالحان را به بهشت جاودان بشارت می‌دهد.

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی«سبلان ما»، سوره بَیِّنه یا لَم یَکُن یا قَیِّمه نودوهشتمین سوره و از سوره‌های مدنی قرآن است که در جزء سی‌ام جای دارد. نام سوره، بَیّنه، به معنای شاهد و گواه است که از آیه اول آن گرفته شده است.

سوره بینه عناد و دیرباوری اهل کتاب در پذیرش حقانیت اسلام و رسالت پیامبر(ص) را توصیف می‌کند و آنان و مشرکان را بدترینِ آفریدگان و مستوجب آتش می‌داند. از سوی دیگر مؤمنان و صالحان را به بهشت جاودان بشارت می‌دهد.

آیه هفتم این سوره، به آیه خیرُ البریه شهرت دارد که بنابر روایات شیعه و اهل سنت، در شأن امام علی(ع) و شیعیانش نازل شده است. درباره فضیلت تلاوت این سوره از پیامبر(ص) روایتی نقل شده است.

 

معرفی

نامگذاری نام مشهور این سوره، بیّنه (به معنای دلیل آشکار) است که از واژه «البینه» و در آیات اول و چهارم گرفته شده است. منابع کهن و روایات از این سوره با عبارت «لم یَکُن» یا «لم یکن الذین کَفَرو» یاد کرده‌اند. «اهل الکتاب»، «قَیِّمه»، «مُنفَکّین» و «اِنفِکاک» دیگر نام‌هایی هستند که برای این سوره گفته شده است. در میان این نام‌ها، دو نام «لم یکن» و «قیّمه» نیز مشهورند.

 

محل و ترتیب نزول سوره بینه جزو سوره‌های مدنی و در ترتیب نزول صدمین سورهای است که بر پیامبر(ص) نازل شده است. این سوره در چینش کنونی مصحف نود و هشتمین سوره است و در آغاز حِزب چهارمِ جزء سی‌ام قرآن قرار دارد.

 

تعداد آیات و کلمات

 

سوره بینه ۸ آیه، ۹۴ کلمه و ۴۰۴ حرف دارد. این سوره جزو سوره‌های مُفَصّلات و از سوره‌های کوچک قرآن است.

 

محتوا

 

سوره بیّنه به رسالت جهانی پیامبر(ص) اشاره می‌کند و آن را آمیخته با دلیل‌ها و نشانه‌های روشن می‌داند. این سوره دو حکم فقهی یعنی وجوب نماز و زکات را بیان کرده است. از مضامین این سوره توصیف عناد و دیرباوری کافرانِ اهل کتاب در پذیرش حقانیت اسلام و وحی و رسالت پیامبر اسلام است. آن‌گاه کافران اهل کتاب و مشرکان را به عنوان بدترین آفریدگان، مستوجب آتش جهنم می‌داند و مؤمنان و صالحان را با عنوان بهترین آفریدگان، به بهشت و زندگانی جاوید در آن بشارت می‌دهد.

علامه طباطبایی بر اساس سنت الهیِ هدایت همگانی، عمومیت رسالت پیامبر را غرض سوره می‌داند و دین او را دربردارنده مصلحت جامعه در پرتو اعتقاد و عمل دانسته است. وی هم چنان عبادت خالصانه و پای بندی به دستورات الهی را که پیامبر(ص) بدان فراخوانده را همان دینی دانسته که حافظ مصالح جامعه بشری است. 

 

 آیات مشهور

 

آیه پنجم

 

آیه پنجم سوره بینه را جزو آیات الاحکام برشمرده‌اند. فاضل مقداد (درگذشت: ۸۲۶ق) می‌نویسد بنابر این آیه، نیت‌کردن در اعمال عبادی مثل نماز و روزه واجب است. اما مقدس اردبیلی (درگذشت: ۹۹۳ق) این سخن را نمی‌پذیرد و می‌نویسد آیه مورد نظر فقط بر این دلالت دارد که در عبادات باید اخلاص داشت. همچنین گفته شده است آیه اشاره دارد به اینکه ریا نوعی شِرک است.

 

آیه هفتم

 

«إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ أُولَـٰئِكَ هُمْ خَيْرُ الْبَرِيَّةِ» (آیه ۷) ترجمه: مسلّماً کسانی که ایمان آورده و کارهای شایسته انجام داده‌اند، اینان‌اند که بهرتین مخلوقات‌اند. آیه هفتم سوره بینه به «آیه خیر البریه» مشهور است. این آیه بر اساس روایات فراوانی که در کتاب‌های حدیثی و تفسیری اهل سنت و شیعه آمده است، به امام علی(ع) و اهل بیت و شیعیان او تفسیر شده است.

 برای نمونه علامه طباطبایی از کتاب تفسیر الدر المنثور نقل کرده است: نزد رسول خدا(ص) بودیم که علی(ع) از راه رسید. رسول خدا(ص) فرمود: به آن خدایی که جانم به دست او است، این مرد و پیروانش (شیعیانش) تنها و تنها رستگارانِ در قیامت‌اند؛ آن‌گاه این آیه نازل شد: «إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ أُولئِكَ هُمْ خَيْرُ الْبَرِيَّةِ». از وقتی که این آیه نازل شد، اصحاب رسول خدا(ص) هر وقت علی را می‌دیدند که می‌آید می‌گفتند «خَيْرُ الْبَرِيَّةِ» آمد.

 

نکته تفسیری

 

تفسیر مجمع البیان در باره آیه فِيهَا كُتُبٌ قَيِّمَةٌ دو احتمال نقل کرده است ۱- «قیّمه» یعنی مستقیم و معتدل و خالی از کجی که حق و باطل را تبیین می‌کنند یعنی درصحفی که پیامبر برای مردم می‌خواند نوشتته‌هایی است که این ویژگی را داراست.۲- «قیّمه» به معنای خالی بودن از باطل و دروغ و انحراف از حق. 

 

فضیلت و خواص

 

از پیامبر(ص) نقل شده است «اگر مردم می‌دانستند این سوره چه برکاتی دارد، خانواده و اموال را رها می‌کردند و به آموختن آن می‌پرداختند». مردی از قبیله خُزاعه عرض کرد: ای رسول خدا! تلاوت آن چه اجر و پاداشی دارد؟ حضرت فرمود: «هیچ منافقی آن را قرائت نمی‌کند و نه کسانی که شک و تردید در دلشان است. به خدا سوگند فرشتگانِ مُقَرِّب از آن روز که آسمان‌ها و زمین آفریده شده، آن را می‌خوانند و لحظه‌ای در تلاوت آن سستی نمی‌کنند. هر کس آن را در شب بخواند، خداوند فرشتگان را مأمور می‌کند که دین و دنیای او را حفظ کنند و آمرزش و رحمت برای او بطلبند و اگر در روز بخواند به اندازه آنچه روز آن را روشن می‌کند و شب آن را تاریک می‌سازد، ثواب به او می‌دهند»

 

 

انتهای خبر/ ج