تاریخ دشت مغان ؛

"جوادخان امیرتومان" ازمردان نام آور عشایر مغان

اوج نام آوری جوادخان در جنگ با بیگانگان،مقاومت شجاعانه او در برابر یورش سپاهیان ژنرال فیدراوف روسی از اردبیل و دیگر سپاهیان روس اعزامی از پادگان تبریز و مرز مغان در سال 1330 و 1331 ق بوده است.

به گزارش سبلانه،به نقل از ارس تبار،جوادخان امیرتومان ازمردان شجاع ،غیرتمند و نام آور عشایر مغان بود که حماسه های جنگی و مقاومت دلاورانه او در مقابل دشمنان اشغالگر هنوز هم در اذهان مردان و زنان عشایر منطقه مغان و ارسباران باقی است.

جوادخان پسر محمودخان حاجی خواجه لوست که همزمان با عموی خود -حاجی حضرتقلی خان-برطایفه بزرگ حاجی خواجه لو ریاست و کدخدایی می کرد.البته او مرد جنگ و رزم بود و چون دوره او مصادف با آشوب ها و اختلافات محلی و منطقه ای و تجاوزات روس ها به قلمرو شاهسون ها بود ،اغلب سوار بر اسب و درمیادین درگیری های ایلی و جنگ با دشمنان خارجی روزگار سپری می کرد.

جوادخان به خاطر رفتار و اعمال متفاوت خود از دیدگاه افراد مختلفی مورد توجه قرار گرفته که هریک متناسب با نوع برخورد جوادخان وصف حال او را بیان کرده اند.

ازدیدگاه ولیعهد و والی آذربایجان و حکمرانان دوره مشروطیت ،او از هواخواهان مستبدین و سرکرده یاغیان و اشرار شناخته شده بود.از دیدگاه بیگ زادگان طوایف بزرگ ایل شاهسون مغان و مشکین و اردبیل ،جوادخان رقیب و حریف قدرتمند اجداد آنها و در عین حال ،جوانمردی شجاع و وطن پرست معرفی شده که حماسه ماندگار او را در مقاومت و مقابله با تهاجم سپاهیان روس با تحسین و تمجید یاد می کنند.

مردان و زنان اغلب طوایف مغان ،به ویژه طوایف حاجی خواجه لو ،گبلو،گیگلو و مغانلو با غرور خاص ایلی از شجاعت و غیرت و مردانگی جوادخان می گویند و او را بزرگترین فرمانده جنگی عشایر در دوره ناصرالدین شاه و مظفرالدین شاه و بیست سال حاکمیت مشروطه خواهان معرفی می کنند و لقب امیرتومانی را که به غلط رایج امیر تومار می خوانند،خاص جوادخان می دانند و حکایات افسانه آمیزی درباره اش نقل می کنند.

نقش جوادخان در جنگ با اشغالگران روسی

صفحات زرین تاریخ زندگانی به حماسه های ماندگار او در جنگ با متجاوزان روسی اختصاص یافته است .رشادت و مردانگی او در این جنگ ها چنان با عظمت بوده که مردان و زنان عشایر با فراموش کردن خصلت های منفی اش با تمجید و تحسین از جنگاوری او سخن گفته و به داشتن چنین سرکرده ای در میان ایل خود افتخار و مباهات می کنند.

از مشاهیر عشایر مغان ،چند سرکرده و رئیس طایفه در ارتباط با جنگ و درگیری با روس ها بیشتر از سایرین مشهور هستند . بهرام خان و نوروز خان قوجه بیگلو،محمدقلی خان و نجفقلی خان آراللو و جوادخان حاجی خواجه لو از جمله سرگردگان هستند.درمیان پنج نفر نیز جوادخان از شهرت و آوازه کم نظیری برخوردار است.اوج نام آوری جوادخان در جنگ با بیگانگان،مقاومت شجاعانه او در برابر یورش سپاهیان ژنرال فیدراوف روسی از اردبیل و دیگر سپاهیان روس اعزامی از پادگان تبریز و مرز مغان در سال 1330 و 1331 ق بوده است.

سرانجام جوادخان امیر تومان در سال 1320 و چند روز قبل از تجاوز نیروهای اشغالگر روس به نواحی شمال و شمال غرب ایران دار فانی را وداع گفت و در آرامگاه اجدادی خود در ساتی میزان اهر به خاک سپرده شد.برخی از معمرین سن جوادخان را حدود 120سال تخمین زده اند و گفته اند که از عمومی خود حاجی حضرتقلی خان نیز کهنسال تر بوده است .اما به قول نوادگانش ،جوادخان متولد سال 1247 بود . ودر سن هفتاد و سه سالگی از دنیا رفت.

خلاصه زندگینامه جوادخان امیرتومان

منبع:تاریخ دشت مغان - میرنبی عزیزاده